Op deze pagina kunt u de Statenvertaling raadplegen in de editie van 1637 en/of 1657. De edities 1637, 1657 en de GBS-editie kunnen naar keuze parallel worden weergegeven. (Bij parallelweergave worden bij een vers eerst de kanttekeningen met verwijsteksten getoond, daarna de verklarende kanttekeningen.)
| Prophetye van de toekomste Christi, ende de Predicatie des H. Euangelii, vers 1. door Iohannem den dooper, ende de Apostelen, 3, etc. de kracht des goddelicken woorts, 4, etc. Wat de verkondigers des woorts prediken souden, 6, etc. Cracht ende wijsheyt des Heeren in de regeringe der werelt, 12. dien men niet afbeelden en kan noch en mach, 18. Dwaesheyt der Afgoden-dienaers, 19. nieticheyt aller Grooten deser werelt, 23. Bestraffinge der gener die klagen dat Godt haer niet en kan noch en wil beschermen, 26. |
| |
| 1 TRoostet, troostet mijn volck, sal 1 u lieder Godt 2 seggen. |
| 1 T.w. Christus, waerachtich Godt in den vleesche geopenbaert. |
| 2 T.w. tot de Apostelen, ende alle de gene die hy sal uytsenden, om het Euangelium te prediken. |
| |
| 2 3 Spreeckt 4 nae het herte 5 van Ierusalem, ende 6 roept haer toe, dat 7 haer strijt vervult is, dat hare 8 ongerechticheyt 9 versoent is, 10 dat sy van de hant des HEEREN 11 dobbel ontfangen heeft voor alle hare sonden. |
| 3 T.w. ten tyde der verschyninge Christi in den vleesche. |
| 4 D. vriendelick ende troostelick. siet Gen. 34. op vers 3. |
| 5 D. van de burgeren te Ierusalem, ende de kercke Godts in’t gemeen. |
| 6 Of, predickt haer. |
| 7 Aldus noemt hy allerley elende ende swaricheyt daer mede sy te strijden hadden gehadt, doe Godt haer met de selve besocht hadde: in’t bysonder kanmen hier onder verstaen de sware oorlogen daer mede het Ioodsche volck vele jaren voor de tijden Christi is besocht geweest, ende verstaet wijders insonderheyt, de vyantschap tusschen Godt ende ons, die door Christum den middelaer is wech-genomen. And. haren gesetten tijt. siet de aent. Iob 7. op vers 1. |
| 8 D. alle hare sonden. |
| 9 Hebr. aengenaem, ofte, welgevallich zy geworden: namelick Gode den Heere, D. de boetveerdige sondaers zijn in genade ontfangen door de voldoeninge onses Heeren Christi, ende vergevinge harer sonden. Verg. bov. 27.9. |
| 10 Of, want sy heeft van etc. als Godt sijn volck kastijdt, ende dat van het selve sich onder sijne slaende hant verootmoedicht, so worden terstont de ingewanden sijner barmherticheyt (gelijck de schrifture menschelick van Godt spreeckt) over het selve beroert, ende het berouwt hem, dat hyse hart geslagen heeft, siet Ier. 16.18. |
| 11 D. overvloedich, genoech. Verg. Iere. 16.18. ende 17.18. oock ond. 61.7. |
| |
| 3 12 a Een stemme 13 des roependen inde woestijne: 14 Bereydet den wech des HEEREN, maeckt recht 15 in de wildernisse eene 16 bane voor onsen Godt. |
| 12 T.w. ten tyde der komste Christi. |
| a Mat. 3.3. Marc. 1.3. Luc. 3.4. Ioh. 1.23. |
| 13 Of, des Predikers, T.w. Iohannis des Doopers. Siet Mal. 3.1. Mat. 3.3. Marc. 1.3. Luc. 3.4. Ioh. 1.23. |
| 14 D. weert uyt uwe herten alle boosheyt ende verdorventheyt, ende soeckt by Christum vergevinge der selver, op dat hy tot u inkeere, ende in uwe herten woone. |
| 15 Aldus noemt hy de sondige werelt, of boosheyt der menschen in de selve. of, dese woorden kunnen sien op de plaetse daer Iohannis de Dooper gepredickt heeft. |
| 16 Of, gehoochden wech, strate. |
| |
| 4 17 Alle dalen sullen verhoocht worden, ende 18 alle bergen ende heuvelen sullen vernedert worden: ende 19 wat crom is, dat sal recht, ende wat 20 hobbelachtich is, dat sal tot een 21 valeye gemaeckt worden. |
| 17 D. hy sal alles richtich en effen maken, de herten der uytvercorenen sullen tot Gode bekeert worden, T.w. door de predicatie Iohannes des Doopers. Siet Luc. 1.16, 17. |
| 18 D. de hoovaerdige ende schijn-heylige sullen gedemoedicht, ende tot kennisse harer sonden gebracht worden. |
| 19 D. de schalckheyt ende boosheyt sal verandert worden in eenvoudicheyt ende oprechticheyt. |
| 20 Of, hoeckich. |
| 21 D. tot een effen lant. |
| |
| 5 Ende 22 b de Heerlickheyt des HEEREN 23 sal geopenbaert worden: ende alle 24 vleesch te gelijck sal 25 sien, 26 dat [het] de mont des HEEREN gesproken heeft. |
| 22 D. de groote genade ende goedertierenheyt des Heeren over sijn volck, ende de eere sijner waerheyt, doende ’t gene dat hy te vooren belooft hadde. |
| b Ioh. 1.14. |
| 23 T.w. in den persoon des Messiae, door sijne mesch-werdinge, ende goddelicke miraculen. Ioh. 1.14. 1.Tim. 3.16. |
| 24 D. alle uytvercorene van wat state sy zijn. als ond. cap. 60. vers 23. |
| 25 D. gelooven ende belyden. |
| 26 D. dat de Heere waerachtich zy in alle sijne beloften. Ofte aldus: alle vleesch te gelijcke sal ’t sien, want de mont des Heeren heeft het gesproken. ofte, Alle vleesch te gelijcke sal sien dat de mont des Heeren (t.w. Christi) spreeckt. T.w. leerende in’t Ioodsche lant. Siet vers 9. |
| |
| 6 27 Een stemme seyt: 28 Roept, ende 29 hy seyt, Wat sal ick roepen? 30 c Alle vleesch 31 is gras, ende 32 alle sijne goedertierenheyt als een bloeme des velts. |
| 27 T.w. de stemme Godes, die de Propheten, Apostelen, Euangelisten, ende alle getrouwe Leeraers onderwijst in de leere der waerheyt, diesy den menschen moeten voordragen. |
| 28 Of, predickt. alsoo stracx wederom. |
| 29 T.w. elck een der dienaren Godts. |
| 30 D. alle menschen, soodanige als sy van nature zijn. Psal. 102.12. ende 103.15. Siet oock Psal. 56. op vers 5. ende Iac. 1.10. 1.Pet. 1.24. |
| c Iob 14.2. Psa. 90.5, 6. ende 102.12. ende 103.15. Iac. 1.10. 1.Pet. 1.24. |
| 31 D. soo verganckelick als gras, ende gantsch van geener weerde, so dat sy buyten haer selven hare salicheyt soecken moeten. |
| 32 D. Alles wat het goets vermach, aengaende het tijtlicke leven ende het beleyt van dien. siet 1.Pet. 1.24. |
| |
| 7 Het gras verdort, de bloeme valt af, als de Geest des HEEREN daer in blaest: voorwaer 33 het volck is gras. |
| 33 Niet alleen de gemeyne hoop des sondigen volcx, maer oock selfs het volc Godes. |
| |
| 8 Het gras verdort, de bloeme valt af: maer het d woort onses Godts 34 bestaet in der eeuwicheyt. |
| d 1.Petr. 1.25. |
| 34 Want het is een onverganckelick zaet, door het welcke wy wedergeboren worden ten eeuwigen leven. 1.Pet. 1.23, 25. |
| |
| 9 35 O Zion, 36 ghy vercondigster van 37 goede bootschap, klimt op eenen hoogen berch: ô 35 Ierusalem, ghy vercondigster van goede bootschap; heft uwe stemme op met macht, heftse op, en vreest niet, segt den Steden Iuda, Siet [hier] is 38 uwe Godt. |
| 35 . 35 Alwaer de Apostelen met de kracht uyt der hoogte souden aengedaen worden, ende van daer het Euangelium soude uytgaen, om door de gantsche werelt uytgebreydt te worden. siet Ies. 2.3. Mich. 4.2. Act. 2. ende. 8. |
| 36 And. verduytschen dit vers aldus: O ghy [ziele] die een goede bootschap brengt aen Zion. Of, O ghy predickster, of, verkondichster van goede bootschap aen Zion. Ende soo in’t volgende lidt. |
| 37 Verstaet hier door de goede bootschap, de salicheyt door Christum. |
| 38 T.w. Iesus Christus. Siet Act. capp. 2.3.4.5. |
| |
| 10 Siet 39 de Heere HEERE sal comen 40 tegen den stercken, ende sijn arm 41 heerschen: siet e 42 sijn loon is 43 by hem, ende 44 sijn arbeytsloon is voor sijn aengesichte. |
| 39 T.w. Christus. Dit zijn nu de woorden des Propheten. |
| 40 T.w. den duyvel van der helle. Mat. 12.29. Ioh. 12.31. Col. 2.15. Heb. 2.14. 1.Ioh. 3.8. And. met een stercke [hant]. |
| 41 And. sal over hem [T.w. den Satan] heerschen. D. Christus sal den Duyvel overwinnen. (alsoo wort heerschen voor overwinnen genomen onder cap. 41.2.) hy sal hem sijne wapenen uyt-trecken, ende sijne macht benemen. Vergel. Luc. 11.12. Ioh. 12.31. Col. 2.15. Heb. 2.14. |
| e Ies. 62.11. |
| 42 D. de straffe, dien hy dien stercken, ende des selven aenhangers geven sal, T.w. den Satan, ende den godloosen menschen, dien sal hy de eeuwige verdoemenisse geven, ende de genadige belooninge aen sijne uytverkorene. Vergel. Rom. 2.6. Apoc. 22.12. |
| 43 T.w. by den Heere. als Ies. 62.11. |
| 44 Hebr. sijn werck. D. werck-loon, oft vergeldinge. die hy den menschen nae haer werck geven sal. Vergel. Ier. 22.13. met d’aent. |
| |
| 11 Hy sal 45 f sijne cudde 46 weyden gelijck een herder: Hy sal 47 de lammerkens in sijne armen vergaderen, ende in sijnen schoot dragen: de 48 soogende sal hy g sachtkens leyden. |
| 45 D. sijne schapen, de geloovige. siet Ezech. 34.23, 24. ende Ioh. 10.11. |
| f Ezech. 34.23, 24. Mich. 7.14. Ioh. 10.11. |
| 46 D. onderrichten ende onderwysen door de Predicatie sijnes woorts. |
| 47 D. de nederige ende verslagene van gemoede sal hy vriendelick aennemen ende troosten. Mat. 11.28. |
| 48 Of, dragende. |
| g Ies. 49.10. |
| |
| 12 49 Wie heeft de wateren 50 met sijnen vuyst gemeten? ende van de hemelen met de spanne de mate genomen? ende heeft met 51 een dryelinck het stof der aerde begrepen? ende de bergen gewogen in een wage, ende de heuvelen in eene weeg-schale? |
| 49 Als of hy seyde, Heeft het niet Iesus Christus, als een Almachtich Godt, gedaen? wiens macht, wijsheyt, ende Majesteyt oneyndelick ende onbegrypelick zijn. |
| 50 Of, met sijne holle hant. |
| 51 Siet de aent. Psal. 80. op vers 6. |
| |
| 13 h Wie heeft 52 den Geest des HEEREN 53 bestiert, ende [wie] heeft hem [als] sijn raedtsman 54 onderwesen? |
| h Rom. 11.34. 1.Cor. 2.16. |
| 52 Vergel. Rom. 11.34. ende 1.Cor. 2.16. |
| 53 Of, afgemeten, of, afgewogen. D. volkomelick gekent. |
| 54 Of, geleert. Hebr. kennisse gegeven, of, wetende gemaeckt. |
| |
| 14 55 Met wien heeft hy raedt gehouden, 56 die hem verstant soude geven, ende hem soude leeren van het padt des rechts? ende hem wetenschap soude leeren, ende hem soude bekent maken den wech des 57 veelvoudigen verstants? |
| 55 Als of hy seyde, Wie derf sich beroemen, dat hy den Heere heeft gewesen den wech die hy ingaen ende houden moet, om sijne schepselen wijslick ende rechtveerdelick te regeren? |
| 56 Of, die hem verstandich soude maken. |
| 57 Hebr. der verstandicheden. |
| |
| 15 Siet de volckeren 58 zijn geacht 59 als een druppel van eenen eemer, ende als een stofken 60 van de weegschale: siet hy 61 werpt de eylanden henen als dun stof. |
| 58 T.w. van den Heere, ende by hem vergeleken zijnde. |
| 59 T.w. als een droppel ’t welck aen eenen eemer vol waters blijft hangen, of, als een dropken waters dat in eenen eemer blijft, na datter het water uytgegoten is. |
| 60 D. dat in de weech-schale blijft, T.w. alsmen poeyer, of gestooten kruyt, ofte yet der gelijcke daer in gewegen heeft. |
| 61 Ofte, hy licht, ofte, heft op. T.w. om wech te werpen. |
| |
| 16 Ende 62 de Libanon 63 en is niet genoechsaem 64 om te branden: ende 65 sijn gedierte en is niet genoechsaem ten brandoffer. |
| 62 D. de boomen des Libanons. |
| 63 D. en soude niet houts genoech kunnen leveren, T.w. alsmen den Heere nae sijne weerdicheyt ende hoocheyt soude vereeren met genoechsame menichte van brant-offeren. |
| 64 And. om [het brant-offer] te verbranden. |
| 65 T.w. des Libanons. D. de dieren die op den berch Libanon weyden. |
| |
| 17 Alle volckeren 66 zijn als niets voor hem: ende sy worden by hem geacht minder als i niet, ende 67 ydelheyt. |
| 66 T.w. Vergeleken zijnde by den Grooten ende Almogenden Godt, Dan. 4.35. |
| i Dan. 4.35. |
| 67 Of, woest. siet Gen. 1. de aent. op vers 2. |
| |
| 18 k By wien 68 dan sult ghy Godt vergelijcken? of wat gelijckenisse sult ghy hem toe passen? |
| k Ies. 46.5. Act. 17.29. |
| 68 T.w. dewyle hy sulck een groot ende machtich Godt is, ende soo vol van Majesteyt. |
| |
| 19 69 De werck-meester giet 70 een beelt, ende 71 de goutsmit 72 overtreckt het met gout, ende 73 gietter silvere ketenen [toe]. |
| 69 Het Hebr. woort beteeckent eenen hant-wercks-man, in het coper, of in het yser, of in het hout: hier beteeckent het eenen coper-gieter: want daer volcht stracks, dat het de goutsmit vergult: vers 20. beteeckent het eenen timmerman, ofte beeldesnijder. |
| 70 Het Hebr. woort beteeckent wel eygentlick een gesneden of gegraveert beelt: Maer hier wort het genomen voor een gegoten beeldt. |
| 71 Eygentlick beteeckent het Hebr. woort, eenen gieter, of smelter. |
| 72 Hebr. reckt of spant het uyt. Gen. 1.6. is het selve Hebr. woort. De sin is hier, de gout-smit spreyt het gout eerst uyt, T.w. als hy ’t in dunne platen of bladen slaet: daer na over-treckt hy het beelt daer mede. |
| 73 Hebr. hy giett, of smelt silveren ketenen. T.w. om het beelt daer aen vaste te maken, dat het niet af en valle: Ofte, om het selve daer mede te vercieren. |
| |
| 20 Die verarmt is, 74 dat hy niet te offeren en heeft, die kiest een hout uyt, [dat] niet en verrotte: hy soeckt sich eenen wijsen werckmeester, om een beelt te bereyden, 75 [dat] niet en wanckele. |
| 74 D. dat hy geen coper en heeft, ’t welck hy den coper-gieter brenge: Noch gout, noch silver, dat hy den gout-smit brenge: De sin is, Die soo arm is, dat hy niet veel missen en kan, om een costelick beelt te laten maken. Andre, die arm is, die kiest ter offerhande een hout uyt, dat niet en verrot. Andre, is een in perikel: een offerhande, T.w. belooft hy. hoe betaelt hy die? Hy kiest een hout uyt dat niet en verrot, ende dat offert hy in de plaetse van gout of silver. |
| 75 Of, dat sich niet en kan bewegen, of, dat niet beweecht en wort. |
| |
| 21 76 En weet ghylieden niet? hoort ghy niet? isset u 77 vanden aenbeginne niet bekent gemaeckt? en hebt ghy op de grontvesten der aerde niet gelett? |
| 76 Als of hy seyde, Ghy volck van Israël, dien sich Godt van den aenbeginne heeft geopenbaert, ende sijne wet gegeven heeft, soudt ghylieden niet weten noch verstaen, dat de beelden niet dan ydelheyt en zijn, ende dat Godt niet en kan, noch en mach afgebeelt worden, ende datter geenen anderen Godt en is, dan de eenige, eeuwige, ware Godt, die alles geschapen heeft, ende noch onderhoudt, stiert, ende door sijne wijsheyt regeert? |
| 77 Hebr. van ’thooft. D. van dien tijt af, dat het fondament der aerde geleyt was. sommige nemen oock het volgende aldus. En hebt ghy ’t van de grontvesten der aerde af niet verstaen? |
| |
| 22 78 Hy ist die daer sitt boven den cloot der aerde, ende der selver inwoonders zijn 79 als sprinckhanen: hy ist die l de hemelen uytspant als eenen dunnen doeck, ende 80 breydtse uyt als een tente, om te bewoonen: |
| 78 T.w. Godt. |
| 79 T.w. met Godt vergeleken zijnde. Siet dese gelijckenisse oock Num. 13.33. |
| l Iob 9.8. Psal. 104.2. Iesa. 44.24. |
| 80 T.w. de hemelen. Siet Psal. 104.2. |
| |
| 23 Die de m Vorsten te niete 81 maeckt: de Richters der aerde 82 maeckt hy als ydelheyt. |
| m Iob 12.21. Psal. 107.40. |
| 81 Hebr. geeft, Verg. Psal. 2.2. |
| 82 D. hy maeckt dat sy als niet voor hem zijn: of, datse haest vergaen ende te niete komen. |
| |
| 24 Ia 83 sy 84 en worden niet geplant, ja sy en worden niet gezaeyt, ja hare afgehouwene stamme en wortelt niet in der aerde: oock als hy op haer blasen sal, so sullense verdorren, ende een storm-wint salse 85 als een stoppel wechnemen. |
| 83 T.w. die heerschers, ende Richters der aerde. |
| 84 En konnen, of sullen niet zijn nochte bestaen, indien het Godt gelieven sal sijne macht aen haer te betoonen. |
| 85 D. als of sy stoppelen waren. |
| |
| 25 By wien dan sult ghylieden my vergelijcken, dien ick gelijck zy? seyt 86 de Heylige. |
| 86 T.w. Godt. |
| |
| 26 Heft uwe oogen op om hooge, ende siet, wie 87 dese dingen geschapen heeft, die in getale 88 haer heyr 89 voort brengt: diese alle by name roept, van wegen de grootheyt [sijner] crachten, ende [om dat] hy sterck van vermogen is, daer en wortter 90 niet een gemist. |
| 87 T.w. die dingen, die in de hoochte zijn, als den hemel, ende al wat daer in, ende daer aen is. |
| 88 D. de sterren, die hy elck in haer order gestelt heeft, ende als een heyrleger elck op hare beurte doet te voorschijn komen, ende sy alle zijn hem gehoorsaem. Siet Psal. 147.4. |
| 89 Of, uytvoert. |
| 90 T.w. van alle die soldaten in sijn heyr, D. van alle de sterren. |
| |
| 27 Waerom segt ghy [dan] 91 ô Iacob, ende spreeckt, ô Israël, 92 Mijn wech is voor den HEERE verborgen, ende 93 mijn recht gaet van mijnen Godt voorby? |
| 91 ô mijn volck, mijn kercke. |
| 92 D. mijne gelegentheyt, namelick in wat miserie ick ben. als of hy seyde, de Heere en weet niet hoe het my gaet, dewijle hy my uyt mijne elende niet en verlost. |
| 93 D. Godt en doet my geen recht over mijne vyanden, die my onrechtveerdelick vervolgen. |
| |
| 28 En weet ghy ’t niet? en hebt ghy niet gehoort, dat de eeuwige Godt, de HEERE, de schepper der eynden der aerde, 94 noch moede, noch mat en wort? daer en is n geen doorgrondinge van sijn verstant. |
| 94 T.w. in het gouverneren der werelt, ende sijner kercke in de selve. |
| n Psal. 147.5 |
| |
| 29 Hy geeft den moeden cracht, ende hy vermenichvuldicht de sterckte dien die geene crachten en heeft. |
| 30 95 De jonge sullen moede ende mat worden, ende de jongelingen sullen gewisselick vallen. |
| 95 D. de jonge ende rappe lieden, die haer op hare jonckheyt verlaten. |
| |
| 31 Maer die den HEERE verwachten, sullen de cracht 96 vernieuwen, sy sullen opvaren met vleugelen, gelijck 97 de arenden: sy sullen loopen, ende niet moede worden, sy sullen wandelen, ende niet mat worden. |
| 96 Hebr. verwisselen, of veranderen. T.w. door de werckinge des H. Geestes, die in haer woont. alsoo cap. 41.1. |
| 97 Dese Vogel verheft sich hooger in de lucht, dan eenich ander vogel. Siet Iob 39.30. Psal. 103.5. Ier. 49.16. Obad. vers 4. |
