Op deze pagina kunt u de Statenvertaling raadplegen in de editie van 1637 en/of 1657. De edities 1637, 1657 en de GBS-editie kunnen naar keuze parallel worden weergegeven. (Bij parallelweergave worden bij een vers eerst de kanttekeningen met verwijsteksten getoond, daarna de verklarende kanttekeningen.)
| Een Levijt treckt van ’t geberchte Ephraims nae Bethlehem, om sijn by-wijf, dat van hem gegaen was, weder te halen, vers 1, etc. wort van haren vader vriendelick onthaelt ende op-gehouden tot op den vijfden dach, 3. Doe vertrock hy, ende quam te Gibea Benjamins, 10. alwaer hy ten laetsten van een out man, zijnde van ’t geberchte Ephraims, wort geherbergt, 16. Maer de lieden der stadt omcingelen ’t huys, ende willen den Levijt grouwelick gewelt aendoen, die hen door noot sijn by-wijf overgeeft, dat sy ter doot toe misbruycken, 22. Haer man voertse doot nae huys, deyltse in twaelf stucken, ende sendt die rontom in de lantpalen Israels, 28. |
| |
| 1 HEt geschiedde oock in die dagen, a alsser 1 geen Koninck en was in Israël, datter een Levijtisch man was, verkeerende als vreemdelinck 2 aen de zijden van ’t geberchte Ephraims, die sich eene vrouwe, een 3 bywijf, nam van 4 Beth-lehem Iuda. |
| a Iud. 17.6. ende 18.1. ende 21.25. |
| 1 D. Geene wetlicke hooge Overheyt, ofte Regeerder, die de boosdoenders strafte. siet bov. 17. op vers 6. Hier uyt ontstonden mede de ongebondenheyt van des Levijten bywijf, (die noch in Ephraim, noch in Iuda gestraft wert) ende de gevolgde seer grouwelicke daet der inwoonderen van Gibea. |
| 2 D. Aen eene der zijden. Siet bov. cap. 12. op vers 7. |
| 3 Siet Genes. 22. op vers 24. |
| 4 Siet Genes. 35. op vers 19. ende bov. cap. 12. op vers 8. |
| |
| 2 Maer sijn bywijf hoereerde, 5 by hem zijnde, ende 6 tooch van hem wech nae haers vaders huys, tot Beth-Lehem Iuda: ende sy was aldaer 7 eenige dagen, [te weten] vier maenden. |
| 5 Ofte, tegens hem: D. tegen de trouwe des houwelijcx, die sy hem belooft hadde, bedreef sy overspel met anderen. Want of wel de bywijven in ’t oude Testament van alsulcke eere ende weerdicheyt niet en waren, als de opperste vrouwen ende moeders des huys-gesins, so waren sy nochtans echte vrouwen, ende hare kinderen echte kinderen. Siet ond. cap. 20.4. |
| 6 Uyt vreese haers mans, ofte uyt afkeer, dien sy van hem genomen hadde. |
| 7 And. Een jaer [ende] vier maenden. Ofte, de dagen van vier maenden. D. vier volle maenden. Hebr. dagen, vier maenden. |
| |
| 3 Ende haer man maeckte sich op, ende tooch haer na, om 8 nae haer herte te spreken, om haer weder te halen, ende sijn jonge was by hem ende een paer ezelen: ende 9 sy brachte hem in het huys hares vaders; ende als de vader van de jonge vrouwe hem sach, wert hy vrolick, over sijne ontmoetinge. |
| 8 Ofte, tot, op, aen, haer herte te spreken. D. om met lieflicke redenen, die haer herte mochten raken, tot bekeeringe ende wederkomste haer te bewegen: willende liever met haer versoenen, als haer verlaten, indien ’t doenlick ware. Siet van dese maniere van spreken, Gen. 34. op vers 3. |
| 9 Sijn bywijf. |
| |
| 4 Ende sijn schoonvader, de vader vande jonge vrouwe, behieldt hem, dat hy drie dagen by hem bleef: ende sy aten ende droncken, ende vernachteden aldaer. |
| 5 Op den vierden dach nu geschiedde’t, dat sy des morgens vroech op waren, ende 10 hy opstont om wech te trecken: doe seyde de vader van de jonge vrouwe tot sijnen schoon-sone; 11 Sterckt u herte met eene bete broots, ende daerna sult ghy-lieden wechtrecken. |
| 10 De Levijt. |
| 11 D. ontbijtt eerst wat, ende treckt dan wech. Siet Gen. 18. op vers 5. ende 1.Reg. 13.7. |
| |
| 6 So saten sy neder, ende sy beyde aten te samen, ende droncken: doe seyde de vader van de jonge vrouwe tot den man; Verwillicht doch ende vernacht, ende laet u herte 12 vrolick zijn. |
| 12 Hebr. goet. D. vrolick, goeder dingen. Siet bov. 16. op vers 25. alsoo ond. vers 9, 22. |
| |
| 7 Maer de man stont op om wech te trecken: doe drong hem sijn schoon-vader, dat hy aldaer 13 wederom vernachtede. |
| 13 Hebr. wederkeerde ende aldaer vernachtede. |
| |
| 8 Als hy op den vijfden dach des morgens vroech op was om wech te trecken, so seyde de vader van de jonge vrouwe; Sterckt doch u herte; ende sy vertoefden tot dat de dach sich 14 neygde: ende sy beyde aten [te samen]. |
| 14 D. Tot dat de Sonne begost te dalen, ende het vast nae den avont ginck. |
| |
| 9 Doe maeckte sich de man op om wech te trecken, hy, ende sijn bywijf, ende sijn jonge: ende sijn schoonvader, de vader van de jonge vrouwe, seyde; Siet doch, de dach heeft afgenomen, dat het avont sal worden, vernachtet doch, 15 siet de dach legert sich, vernacht hier, ende laet u herte vrolick zijn, ende maeckt u morgen vroech op uwes weegs, ende gaet nae uwe 16 tente. |
| 15 Hebr. Siet het legeren des daechs, D. de dach lecht sich, gaet nae ’t eynde: ofte, ontrent desen tijt van den dach plegen de reysende lieden haer te legeren, ende ghy (wil hy seggen) soudt nu beginnen te reysen. And. Legert u heden, ofte, desen dach: dat is, laet uwe legerstede heden noch hier zijn. |
| 16 D. nae de plaetse uwer wooninge. |
| |
| 10 Doch de man en wilde niet vernachten, maer stont op, ende trock wech, ende quam tot tegen over Iebus, (de welcke is 17 Ierusalem) ende met hem het paer 18 gesadelde ezelen; oock was sijn bywijf met hem. |
| 17 Naderhant alsoo genoemt, te deser tijt by de Iebusiten bewoont. Siet de twee volgende versen, ende Ios. 15.63. 2.Sam. 5.6. |
| 18 Ofte, opgebonden, ende voorts beladen, als af te nemen uyt vers 19. |
| |
| 11 Als sy nu by Iebus waren, so was de dach seer gedaelt: ende de jonge seyde tot sijnen heere; Treckt doch voort, ende laet ons in dese stadt der 19 Iebusiten wijcken, ende daer in vernachten. |
| 19 Siet Gen. 10. op vers 16. |
| |
| 12 Maer sijn heer seyde tot hem; Wy en sullen herwaerts niet wijcken tot 20 een vreemde stadt, die niet en is van de kinderen Israëls: maer wy sullen voorttrecken tot Gibea toe. |
| 20 Hebr. stadt eenes vreemden: dat is, eenige stadt der heydenen, die van Godt ende sijn volck vervreemt waren. Hier uyt wort afgenomen, dat Ierusalem ten tijde, als dit gebeurt is, niet was bewoont van de Israeliten, ofte immers niet alsoo, datse der stadt machtich waren. Vergel. Ios. 15.63. ende bov. c. 1. op vers 8, 21. ende 2.Sam. 5. op vers 6. ’T kan zijn, dat de Israeliten nu ende dan Godt vertoornende, soo wel Ierusalem als andere plaetsen gantsch weder verloren hebben: hoewelse hen van den Heere erflick was gegeven, ende van hem verkoren, om aldaer sijnen name te setten: gelijck naderhant geschiet is, ten tijde van David, Salomo, etc. |
| |
| 13 Voorts seyde hy tot sijnen jongen; Gaet voort, dat wy tot eene van die plaetsen naederen, ende te 21 Gibea, ofte te Rama vernachten. |
| 21 Dese beyde steden waren op bergen niet verre van Ierusalem noordwaert gelegen, op den wech nae ’t geberchte Ephraims, alwaer dese Levijt te dier tijt woonde: Siet vers 1. |
| |
| 14 Also togen sy voort ende wandelden: ende de Sonne ginck hen onder by Gibea, dewelcke 22 Benjamins is. |
| 22 D. Den stam Benjamins toebehoorende, ende daer in gelegen. |
| |
| 15 Ende sy weecken daer henen, dat sy inquamen om in Gibea te vernachten: doe hy nu inquam sat hy neder in eene strate der stadt, want daer en was niemant, diese in huys 23 nam om te vernachten. |
| 23 Hebr. vergaderde, versamelde, ofte, (alsmen seyt) op nam, innam: alsoo ond. vers 18. siet wijders van ’t gebruyck des Hebr. woorts, Psal. 26. op vers 9. |
| |
| 16 Ende siet, een out man quam van sijn werck van’t velt in den avont; welcke man oock was van 24 ’t geberchte Ephraims, doch als vreemdelinck verkeerende te Gibea: maer de lieden 25 deser plaetse waren 26 kinderen van Iemini. |
| 24 Alwaer dese Levijt als vreemdelinck sich onthielt, bov. vers 1. |
| 25 T.w. Gibea. |
| 26 D. Van den stam Benjamins. Siet Genes. 35.18. ende 2.Sam. 16.11, etc. ende bov. 3.15. |
| |
| 17 Als 27 hy nu sijne oogen ophief, so sach hy 28 dien reysenden man op der stadtstrate: ende de oude man seyde; Waer treckt ghy henen, ende van waer komt ghy? |
| 27 D’oude man. |
| 28 Den Levijt. |
| |
| 18 Ende hy seyde tot hem; Wy trecken door van Beth-lehem Iuda tot aen de zijden van ’t geberchte Ephraims, van waer ick ben: ende ick was nae Beth-lehem Iuda getogen, maer ick trecke [nu] nae het 29 huys des HEEREN; ende daer is niemant, die my in huys neemt. |
| 29 Zijnde te dier tijt te Silo, in Benjamin, niet verre van Ephraims geberchte: als afgenomen wort uyt Iosu. 18.1. bov. 18.31. 1.Sam. 1.3. |
| |
| 19 Daer doch onse ezelen, soo wel stroo als voeder hebben, ende oock broot ende wijn 30 is voor my, ende voor uwe 31 dienstmaecht ende voor den jongen, [die] by uwe 32 knechten is: daer en is 33 geens dincks gebreck. |
| 30 Verst. By ons, dat wy voor ons tot de reyse hebben mede genomen. Ofte aldus: ende oock broot ende wijn by uwe knechten is, voor my, ende voor uwe dienstmaecht, ende voor den jongen. |
| 31 Hy verstaet sijn bywijf. |
| 32 D. by ons, my ende mijn bywijf. |
| 33 Behalven logijs. |
| |
| 20 Doe seyde de oude man; Vrede zy u; 34 al wat u ontbreeckt, is doch by my: alleenlick en vernachtet niet op de strate. |
| 34 Hebr. Al u gebreck op, by, ofte, over my: dat is, al wat u soude mogen ontbreken zy, ofte, ligge op my, ofte, neem ick op ofte over my, ofte, is by my. |
| |
| 21 Ende hy bracht hem in sijn huys, ende gaf den ezelen voeder: ende hare 35 voeten gewasschen hebbende so aten ende droncken sy. |
| 35 Siet Genes. 18. op vers 4. |
| |
| 22 Doe sy nu haer herte vrolick maeckten, siet so omringden de mannen van die stadt, b (mannen, die 36 Belials kinderen waren) het huys, kloppende op de deure: ende sy spraken tot den ouden man, den heere des huyses, seggende; Brengt den man, die in u huys gekomen is, uyt, op dat wy hem 37 bekennen. |
| b Genes. 19.4. etc. Hos. 9.9. ende 10.9. |
| 36 Siet Deut. 13. op vers 13. |
| 37 Siet Genes. 19. op vers 5. |
| |
| 23 Ende de man, de heere des huyses, ginck tot hen uyt, ende seyde tot hen; Niet, mijne 38 broeders, en doet doch soo qualick niet: nadien dese man in mijn 39 huys gekomen is, so en doet sulcke 40 dwaesheyt niet. |
| 38 Siet Genes. 19. op vers 7. |
| 39 Siet Genes. 19. op vers 8. |
| 40 Siet Genes. 34. op vers 7. |
| |
| 24 Siet, mijne dochter, die maecht is, ende 41 sijn bywijf, die sal ick nu uytbrengen, 42 dat ghy die schendet, ende haer doet, dat 43 goet is in uwe oogen: maer aen desen man en doet sulcken 44 dwasen dinck niet. |
| 41 Des Levijts. |
| 42 Vergel. Dese leelicke onbedachtheyt met Gen. 19. op vers 8. |
| 43 D. Nae u goetduncken, ofte believen. Siet oock Gen. 19. op vers 8. |
| 44 Hebr. eene sake, ofte, dinck, ofte, stuck deser dwaesheyt. |
| |
| 25 Maer de mannen en wilden nae hem niet hooren; doe greep de 45 man sijn bywijf, ende brachtse uyt tot hen daer buyten: ende sy 46 bekenden haer, ende 47 waren met haer besich den gantschen nacht tot aen den morgen, ende lietense gaen als de dageraet oprees: |
| 45 De Levijt. |
| 46 Siet Gen. 4. op vers 1. |
| 47 Ofte, mishandelden haer. |
| |
| 26 Ende dese vrouwe quam tegen het aenbreken des morgenstonts, ende 48 viel neder voor de deure van des mans huys, daer haer 49 heer in was, 50 tot dat het licht wert. |
| 48 Hebr. viel, ofte, lach daer. Dat is, gevallen zijnde lach daer. Siet van sulcken gebruyck sommimiger woorden Gen. 12. op vers 15. |
| 49 Verst. haren man. Siet Genes. 18.12. ende 1.Petr. 3.6. |
| 50 Hebr. tot aen het licht. |
| |
| 27 Als nu haer heer des morgens opstont, ende de deuren des huyses op dede, ende uytginck om sijns weegs te gaen, siet so lach de vrouwe, sijn bywijf, aen de deure des huyses, ende hare handen op den dorpel. |
| 28 Ende hy seyde tot haer; Staet op, ende laet ons trecken, maer niemant 51 en antwoordde: doe 52 nam hy haer op den ezel; ende de man maeckte sich op, ende tooch nae sijne plaetse. |
| 51 Want sy doot was. Siet cap. 20.5. |
| 52 D. Hy namse ende leydese op den eenen ezel. Vergel. bov. op vers 26. |
| |
| 29 Als hy nu in sijn huys quam, so nam hy een mes, ende greep sijn bywijf, ende 53 deyldese met 54 hare beenderen in twaelf stucken: ende hy sondtse in alle 55 lantpalen Israëls. |
| 53 Hebr. als of men seyde: stucktese in twaelf stucken, deeldese in twaelf deelen. |
| 54 Ofte, door hare beenderen: dat is, het lichaem inde t’samen voeginge der beenderen doorsnijdende. |
| 55 Dewijle geen Coninck (dat is, wetlicke hooge Overicheyt) te dier tijt in Israel en was, aen welcken hy de klachte mochte doen: bov. vers 1. Dese daet en is geensins te prijsen, want het was schandelick alsoo te handelen met het doode lichaem sijns wijfs. |
| |
| 30 Ende het geschiedde, dat al, wie ’t sach, seyde; Sulcx en is niet geschiet, nochte gesien, van dien dage af, dat de kinderen Israëls uyt Egyptenlant zijn opgetogen, tot op desen dach: legget u 56 herte daerop, 57 gevet raet ende 58 spreket. |
| 56 Het woort, herte, is hier ingevoegt uyt 1.Sam. 25.25. alwaer diergelijcke maniere van spreken vol gevonden wort. De sin is, neemt dit ter herten. Men soudet anders slechtlick aldus mogen nemen: lecht u daer op. Gelijck wy in onse tale oock alsoo spreken. |
| 57 Ofte, neemt raet, beradet u. |
| 58 T.w. Met malkanderen, ofte, spreket, wat u hier van dunckt, watmen behoort te doen, om sulcken quaet uyt Israel wech te doen, als ond. cap. 20.13. |
