Op deze pagina kunt u de Statenvertaling raadplegen in de editie van 1637 en/of 1657. De edities 1637, 1657 en de GBS-editie kunnen naar keuze parallel worden weergegeven. (Bij parallelweergave worden bij een vers eerst de kanttekeningen met verwijsteksten getoond, daarna de verklarende kanttekeningen.)
| 1 D’Apostel vermaent haer voorder tot af-legginge van verscheydene ondeughden. 2 ende tot een begeerte der onvervalschte melck van Godts woort, om in ’t goede op te wassen. 3 ende om Godts goetheyt te smaken. 4 Vermaent haer daer nae dat sy als levende steenen in Christo opgebouwt worden tot een geestelick huys ende Priesterdom. 6 overmits Christus tot eenen hoeck-steen van Godt gestelt is, dierbaer voor de geloovige, maer een aenstoot voor de ongehoorsame. 9 Betuyght dat sy nu dit uytverkoren geslachte ende volck Godts zijn, welcker hy hem ontfermt. 11 Vermaent haer daerom tot eenen heyligen wandel, op dat sy Godt daer door verheerlicken, 13 ende vermaent haer voorder tot gehoorsaemheyt aen hare Overheden, hooge ende leege. 18 ende de dienstknechten aen hare heeren, oock selfs den harden. 21 Stelt haer tot dien eynde voor oogen het lijden Christi, ende sijne verdraeghsaemheyt. 24 ende troost haer met de vruchten van het selve lijden, als een oorsake van hare bekeeringe. |
| |
| 1 1 SO a leght dan af alle quaetheyt, ende alle bedrogh, ende geveynstheyt, ende nydicheyt, ende alle achterklappingen, |
| 1 N. dewijle ghy wedergeboren zijt uyt dit onvergancklick zaet des levenden Godts, want dese vermaninge vloeyt uyt de voorgaende Leere. |
| a Matth. 18.3. Rom. 6.4. 1.Corinth. 14.20. Ephes. 4.23. Colos. 3.8. Hebr. 12.1. |
| |
| 2 Ende 2 als nieuwgeborene kinderkens, 3 zijt zeer begeerich na 4 de redelijcke 5 onvervalschte melck, op dat ghy door de selve meught opwassen: |
| 2 D. als menschen die nu nieulicks door Godts Geest ende woort zijt wedergeboren. |
| 3 N. tot u geestelick voedsel, ende versterckinghe des nieuwen mensches, die alreede in u is. |
| 4 D. de geestelicke melck, gestelt tegen de lichamelicke melck, die de nieuw-geborene kinderkens begeeren, ghelijck dit Griecx woort logicon oock genomen wordt Rom. 12.1. Andere nemen het voor woordelicke melck, dat is, die in Godts woordt bestaet, om aen te wijsen, dat gelijck het woordt Godts is het geestelick zaedt van onse weder-geboorte, het selve woort oock is het geestelick voedsel in de selve. |
| 5 Dit doet Petrus daer by, om dat gelijck de suyvere melck het rechte voedsel geeft, also oock het woort Godts, dat onvervalscht is, ’t rechte voedsel geeft voor de ziele ende den geestelicken mensche. |
| |
| 3 Indien ghy anders b 6 gesmaeckt hebt dat 7 de Heere goedertieren is. |
| b Psal. 34.9. |
| 6 D. ghevoelt hebt, waer gheworden zijt in u gemoet. Namelick, door de kracht van Godts woordt, ende Geest. Hy gaet dan noch voort in de ghelijckenisse van de kinderen, die de rechte melck harer voedsteren van de vervalschte lichtelick door den smaek plegen te onderscheyden, de eene aen te nemen, de andere te verwerpen. Siet Ioan. 10. versen 4, 5. |
| 7 Namelick, Iesus Christus, gelijck het volgende vers medebrenght. |
| |
| 4 c 8 Tot welcken comende [als tot] 9 eenen levenden steen, 10 van de menschen wel verworpen, maer by Godt uytvercoren, [ende] dierbaer: |
| c Ephes. 2.20. |
| 8 Namelick, Heere Iesum, ghelijck de volghende verssen vereyschen. |
| 9 D. eenen geestelicken steen. Ende wordt Christus alsoo ghenoemt tegen de levenloose steenen van den ceremonialen Tempel, die een afbeeldinge was van het geestelick Huys Godts, dat is, van sijne Gemeynte, daer Godt met sijnen Geest ende genade in woont. 1.Corint. 3. vers 16. waer van Christus de fondament-steen is. 1.Cor. 3.11. ende den hoeck-steen, op welcken soo wel Ioden als Heydenen tot eenen Tempel Godts gebouwt worden. Siet oock Ephes. 2.20, etc. |
| 10 Dat is, van een groot deel der menschen, wereltsche ende ongheloovighe, voornamelick de Ioden ende hare Overste. |
| |
| 5 So wordet ghy oock selve, 11 als levende steenen, 12 gebouwt [tot] d een geestelijcke huys, [tot] e een heyligh Priesterdom, 13 om f geestelicke offeranden op te offeren, die Gode aengenaem zijn 14 door Iesum Christum. |
| 11 Dat is, geestelicke steenen, gelijck in het vervolgh verklaert wordt. |
| 12 D. door het geloove meer ende meer vereenight. |
| d Hebr. 3.6. |
| e Apocal. 1.6. ende 5.10 |
| 13 Namel. der danckbaerheydt, die in het Nieuwe Testament nu alleen worden gevoordert van alle geloovige, als daer is de offerande van onse lichamen, dat is, van ons selven, den Heere tot een eygendom. Rom. 12. versen 1, 2. ende het offer des lofs ende onser ghebeden voor Godt, mitsgaders der weldadigheydt tegen onsen naesten. Hebr. 13. versen 15, 16. Apocal. 8. versen 3, 4. ende hier nae vers 9. |
| f Rom. 12.1. Hebr. 12.28. |
| 14 Want ghelijck onse persoonen Gode niet aengenaem en zijn dan door het geloove in Iesum Christum, Rom. 5.1. ende 8.39. alsoo en konnen oock onse wercken, van wegen hare onvolmaecktheydt, Gode niet behagen dan in Christo Iesu, ende om sijnent wille. Siet Hebr. 11.4. ende 13.15, 21. |
| |
| 6 15 Daerom is oock vervattet in de Schrift, g Siet ick legge in Sion 16 eenen uytersten hoecksteen, die uytverkoren [ende] dierbaer is: ende, Die in hem gelooft en sal 17 niet beschaemt worden. |
| 15 Namel. ten deele Iesai. 8.14. ende 28.16. ende ten deele Psal. 118.22. uyt welcke plaetsen den Apostel Petrus dese woorden verhaelt, latende eenige woorden uyt, die tot sijn voornemen niet en dienden, maer den sin daer van oprechtelick verhalende. Andere setten het over Daerom vervat hy (namelick Godt) oock in de Schrift. |
| g Iesai. 28.16. |
| 16 Siet hier voren de aenteeck. op vers 4. |
| 17 D. in sijne verwachtinge niet bedrogen worden: gelijck Rom. 5.5. ende 10.11. |
| |
| 7 U dan die ghy gelooft is hy 18 dierbaer: 19 maer den ongehoorsamen [wort geseght], h De steen dien de bouw-lieden verworpen hebben, 20 dese is geworden tot een hooft des hoecks, ende i 21 een steen des aenstoots, ende een rotse der ergernisse: |
| 18 Ofte, eerlick. Gr. dierbaerheydt. ofte, eerlickheyt. Dat is, seer eerlick, ofte dierbaer. |
| 19 Namel. in den Psal. 118.22. ende Iesai. 8.14. waer van siet de verklaringe op Matth. 21.42. Ephes. 2.20. |
| h Psal. 118.22. Mat. 21.42. Actor. 4.11. |
| 20 Namel. voor Godts Gemeynte, niet tegenstaende alle wederstant ende woelinge die de ongehoorsame daer tegen hebben gedaen. |
| i Iesai. 8.14. Rom. 9.33. |
| 21 Namel. voor de ongehoorsame selve, die haer tegen desen steen door ongeloove hebben gekant, gelijck het volgende vers verklaert. |
| |
| 8 Den genen [namelick] die haer aen het woort stooten, ongehoorsaem zijnde, 22 waer toe sy oock geset zijn. |
| 22 D. waer toe sy oock verordineert zijn, gelijck het woort setten, ofte, stellen, oock wort genomen Ioan. 15.16. Actor. 13.47. 1.Thess. 5.9. Niet dat Godt yemant soude setten, ofte ordineren om sijn woort ongehoorsaem te zijn, voor soo veel dat sonde is. Want sulcks soude strijden tegen Godts natuere. Psal. 5.5. Iac. 1.13. maer om dat Godt door sijn rechtveerdich oordeel dese hals-starrige menschen in hare hals-starricheyt heeft overgegeven, om dese hare ongehoorsaemheyt tegen Christum meer ende meer te ontdecken. Luc. 2.34. ende haer selven also de verdiende straffe ende toorne Godts met hare ongehoorsaemheyt meer ende meer over den hals te halen. Siet Ies. 8.14. Matth. 21.44. ende d’aenteeck. op Rom. 1.24. ende 9.17. |
| |
| 9 k Maer 23 ghy zijt 24 een uytvercoren geslachte, l 25 een conincklick Priesterdom, een heylich volck, 26 een vercregen volck: op dat ghy soudet vercondigen 27 de deughden des genen die u 28 uyt de duysternisse geroepen heeft tot sijn 29 wonderbaer licht. |
| k Exo. 19.5. Deut. 7.6. ende 14.2. ende 26.18. Ephe. 1.14. |
| 23 N. die Christum hebt aengenomen met waren geloove. |
| 24 D. u komen alle dese privilegien ende eer-tytelen metter daet toe, die het gantsche volck Israels doorgaens ende insonderheydt Exod. 19. versen 5, 6. Deuter. 26. versen 18, 19. ten aensien van het uyterlick Verbondt, worden gegeven. Siet oock Malach. 3. versen 16, 17. ende Rom. 9.8. |
| l Apoc. 1.6. ende 5.10. |
| 25 Dat is, Coningen ende Priesters, gelijck Ioannes spreeckt Apo. 1.6. Moses seght Exod. 19.5. een Priesterlick Coninckdom. Doch de Apostel volght de Griecksche oversettinge, dewijle het eenen sin heeft. |
| 26 Gr. een volck tot verkrijginge: dat is, dat Godt hem selven door sijn bloedt tot een eygendom heeft verkregen. Actor. 20.28. |
| 27 Dat is, de eygenschappen. Namel. de wijsheydt, mogentheyt, rechtveerdigheydt, genade, ende barmhertigheyt Godts. |
| 28 Namelick, der onwetenheydt ende natuerlicke boosheydt. |
| 29 Dat is, tot heyligheydt ende ware kennisse Godts. Siet Actor. 26.18. |
| |
| 10 m 30 Die ghy eertijts geen volck en waert, maer nu Godts volck zijt: die [eertijts] niet ontfermt en waert, maer nu ontfermt zijt geworden. |
| m Ose. 1.10. ende 2.22. Rom. 9.26. |
| 30 Dese plaetse is genomen uyt Ose. 2.22. die de Apostel hier van de verstroyde Ioden, die tot Christum bekeert waren, ende Paulus Rom. 9.25. oock van de bekeerde Heydenen verklaert, die nu beyde een volck Godts in Christo zijn Ephes. 2.13, etc. |
| |
| 11 Geliefde, ick vermane [u] 31 als inwooners ende vremdelingen, n dat ghy u onthoudt van de vleeschelicke begeerlickheden, welcke crijgh voeren 32 tegen de ziele: |
| 31 Ofte, bywooners, van welck woordt siet de aenteeck. op cap. 1.17. |
| n Rom. 13.14. Galat. 5.16. |
| 32 Dat is, tegen de salicheydt der ziele. Namelick, om die te verderven. Een andere sake ist daer Paulus van spreeckt Rom. 7.23. ende Galat. 5.17. als hy den strijdt van vleesch ende geest tegen malkanderen beschrijft. |
| |
| 12 o Ende houdt uwen wandel eerlick onder de Heydenen: p op dat in ’t gene sy qualick van u spreken, als van quaetdoenders, q sy uyt de goede wercken die sy in [u] sien, Godt verheerlicken mogen r 33 in den dagh der besoeckinge. |
| o Rom. 12.17. 2.Corinth. 8.21. Philip. 2.15. |
| p Tit. 2.8. 1.Petr. 3.16. |
| q Matth. 5.16. |
| r Luc. 1.68. ende 19 44. |
| 33 D. in dien tijdt als de Heere haer sal aensoecken door sijne genade tot bekeeringe. Siet diergelijcke Luc. 1.68. ende 19.44. Andere nemen’t voor den dach, in welcken de geloovige van de ongeloovighe versocht ofte vervolght worden: om dat het menichmael geschiet, dat de vervolgers aensiende de Godtsalicheydt ende lijdtsaemheydt der vervolgde, daer door tot achterdencken worden ghebracht, ende dien Godt selve beginnen te prijsen, welckers kinderen sy te voren vervolchden. |
| |
| 13 s Zijt dan alle 34 menschelicke ordeninge 35 onderdanigh, 36 om des Heeren wille: het zy 37 den coninck, als de opperste macht hebbende: |
| s Rom. 13.1. Tit. 3.1. |
| 34 Gr. menschelicke scheppinge: welcke woorden eenige voor de Overheydt selve nemen, die alsoo genaemt wort, om dat sy uyt menschen bestaet, ende door menschen ordinaerlick wordt gestelt. Andere verstaen het van de ordonnantien ende Wetten die de Overheydt tot onderhoudinge der burgerlicke eenigheydt ende welvaert maeckt. Doch de eerste verklaringe komt met de volgende woorden wel soo wel over een. |
| 35 N. in al dat sy u gebieden, soo sulcks tegen Godt ende sijn bevel niet en strijdt. Siet Actor. 4.19. |
| 36 D. om dat het Godts wille is u door de selve te regeren. Siet Rom. 13. vers 1. ende 1.Tim. 2.2. |
| 37 Door welcken hier de Roomsche Keyser wordt verstaen, onder welckers gebiedt die provincien als doen stonden. |
| |
| 14 Het zy den stadt-houderen, als die van hem gesonden worden, tot 38 straffe wel der quaetdoenders, maer [tot] prijs der gene die goet doen. |
| 38 Ofte, wrake. |
| |
| 15 Want also is ’t de wille Godts, t dat ghy weldoende 39 den mondt stopt aen de onwetenheyt der dwase menschen: |
| t Tit. 2.8. |
| 39 Dat is, hy geen oorsake en hebbe om u te lasteren. Een gelijckenisse genomen van de peerden, ofte stieren, die men een gebit in den mondt leght, ofte muyl-bandt, om haer het quaet-doen te beletten. Siet Matth. 22.34. ende 1.Corinth. 9.9. |
| |
| 16 v 40 Als vrije, ende niet de vryheyt hebbende als een decksel der boosheyt, maer als dienst-knechten Godts. |
| v Ioan. 8.32. Rom. 6.18. Galat. 5.1. |
| 40 D. als van Christo wel vrygemaeckt van de heerschappye des Duyvels ende der sonde, maer niet om onder dit decksel u de gehoorsaemheydt der Overheden te ontrecken, ofte quaet te doen: maer om Godt te dienen, ende sijne Wetten te gehoorsamen. |
| |
| 17 x 41 Eert een yegelick: y hebt 42 de broederschap lief: vreest Godt: z eert den Coninck. |
| x Rom. 12.10. 1.Petr. 5.5. |
| 41 Namel. met de eere die hem volgens sijnen staet ende beroep toekomt. |
| y Rom. 12.10. Ephes. 4.3. Hebr. 13.1. 1.Petr. 1.22. |
| 42 D. de broederen ende hare Christelicke vergaderingen: gelijck hier nae cap. 5.9. |
| z Matth. 22.21. |
| |
| 18 a Ghy huys-knechten, zijt 43 met alle vreese 44 onderdanigh den heeren, niet alleen den goeden ende bescheydenen, maer oock 45 den harden. |
| a Ephes. 6.5. Coloss. 3.22. 1.Timoth. 6.1. Tit. 2.9. |
| 43 Namel. niet alleen der straffe, maer oock der overtredinge van hare geboden, ende met sorghvuldigheyt om haer niet te vertoornen, soo veel in u is. |
| 44 Namel. in den Heere, gelijck Paulus daer by voeght, Ephes. 6.1. |
| 45 Gr. den verdraeyden, krommen, slimmen, verkeerden. |
| |
| 19 b Want 46 dat is genade, indien yemandt, 47 om de conscientie voor Godt, 48 swaricheyt verdraeght, lijdende ten onrechte. |
| b Matth. 5.10. |
| 46 Namel. by Godt, gelijck in het eynde van het 20 vers daer by ghevoeght wordt. Dat is, het is Gode aengenaem. |
| 47 Gr. om de conscientie Godts. D. om dat hy in sijne conscientie hem verbonden houdt Godt boven alle te dienen ende te gehoorsamen. |
| 48 Gr. droefheden. |
| |
| 20 Want 49 wat lof is het indien ghy verdraeght 50 als ghy sondight, ende [daer over] 51 geslagen wort? c Maer indien ghy verdraeght als ghy 52 wel doet, ende [daer over] lijdet, dat is genade by Godt. |
| 49 Namel. voor Godt, gelijck in het eynde van het vers. |
| 50 D. als ghy het wettelick gebodt uwer heeren veracht ofte overtreedt. |
| 51 Gr. met vuysten geslagen. |
| c 1.Petr. 3.14. ende 4.14. |
| 52 Dat is, Godt dient, ende sijne geboden gehoorsaemt. |
| |
| 21 Want 53 hier toe zijt ghy geroepen, dewijle oock Christus voor ons geleden heeft, d ons 54 een exempel nalatende, op dat ghy 55 sijne voetstappen soudet navolgen. |
| 53 Namel. als Discipelen Christi, op dat ghy sijn cruys soudt dragen Matth. 10.38. ende 16.24, etc. |
| d Ioan. 13.15. Philip. 2.5. 1.Ioan. 2.6. |
| 54 Ofte, patroon, voorschrift. Een gelijckenisse genomen van de schilders ofte schrijf-meesters. |
| 55 Namel. niet alleen in sijn lijden, maer oock in sijne lijdtsaemheydt, gelijck volght. |
| |
| 22 e Die geen sonde gedaen en heeft, noch daer en is geen bedrogh in sijnen mont gevonden. |
| e Iesai. 53.9. 2.Corinth. 5.21. 1.Ioan. 3.5. |
| |
| 23 f Die als hy gescholden wiert, niet weder en schold, ende als hy leedt, niet en dreygde: maer 56 gaf het over aen dien die rechtveerdelick oordeelt. |
| f Matth. 27.39. Ioan. 8. versen 48, 49. |
| 56 D. gaf sijne sake over, ofte, beval sijne sake. Ofte, gaf hem selven over, ofte, gaf de wrake over. |
| |
| 24 g Die 57 selve onse sonden in sijn lichaem gedragen heeft 58 op het hout: h op dat wy de sonden 59 afgestorven zijnde, der gerechticheyt leven souden: door wiens 60 stramen ghy genesen zijt. |
| g Iesai. 53.4. Mat. 8.17. |
| 57 Namelick als een offerande voor onse sonde, om door de straffe die hy voor de selve in lichaem ende ziele leedt, de sonde te niete te doen, gelijck den bock der versoeninge de sonde des volcks op-geleght wierden Levitic. 16.21. ende ghelijck Iesaias daer van propheteert Iesai. 53.4. ende Paulus verklaert 2.Corinth. 5.21. |
| 58 Ofte, aen het hout. dat is, op ofte aen het cruyce. |
| h Rom. 6.11. |
| 59 Gr. afgeworden zijnde, ofte, afgescheyden zijnde. Namel. door de kracht sijnes doots ende sijner voldoeninge. |
| 60 Gr. strame. Namel. die hy om onsent wille gedragen heeft: welck woort de Apostel hier te liever gebruyckt, overmits de dienstknechten, om dat sy Christenen waren, diergelijcke stramen van hare harde heeren dickmael moesten dragen. |
| |
| 25 Want ghy waert i 61 als dwalende schapen: maer ghy zijt nu bekeert tot den Herder ende 62 Opsiender uwer zielen. |
| i Iesai. 53.6. Ezech. 34.6. Luc. 15.4. |
| 61 Namel. in uwe onwetenheyt ende blintheyt. Ende siet hier d’Apostel op het 6 vers Iesa. 53. cap. |
| 62 Gr. episcopon. dat is, toesiender ofte opsiender. Dat is, die sorge draeght voor de saligheydt uwer zielen, al is ’t dat uwe lichamen hier dickmael mishandelt worden. Siet Matth. 10.28. |
