Op deze pagina kunt u de Statenvertaling raadplegen in de editie van 1637 en/of 1657. De edities 1637, 1657 en de GBS-editie kunnen naar keuze parallel worden weergegeven. (Bij parallelweergave worden bij een vers eerst de kanttekeningen met verwijsteksten getoond, daarna de verklarende kanttekeningen.)
| 1 Den Apostel verhaelt eerst de historie van Melchisedeck. 2 met noch eenige andere eygenschappen daer hy in den Sone Godts gelijck was. 4 Verheft hem boven Abraham, om dat Abraham, ende volgens dien oock Levi, hem tiende heeft ghegeven, ende dat hy Abraham heeft gesegent. 11 Bewijst dat de volkomenheyt niet en was in ’t Priesterdom Levi, dewijle, nae de voor-segginge Davids, een ander Priester nae de ordeninghe Melchisedecks moeste opstaen. 14 Namel. onse Heere, die niet en is uyt de stamme Levi, maer uyt de stamme Iuda. 16 wiens wet niet swack noch veranderlick en soude zijn, maer onveranderlick ende volmaeckt. 20 wiens Priesterdom daerom oock met eede is bevestight. 23 ende altijt duert, om dat hy altijt leeft. 25 ende daerom oock de sijne volkomelick kan salich maken. 26 uyt welcken allen hy besluyt de heerlickheyt ende weerdigheyt onses Hoogen-Priesters. 27 ende de volmaecktheyt sijner offerande eenmael geschiedt. |
| |
| 1 a WAnt 1 dese Melchisedeck was Coninck 2 van Salem, een Priester 3 des Allerhooghsten Godts, die Abraham te gemoete ginck als hy wederkeerde van het slaen der Coningen, ende 4 hem segende: |
| a Genes. 14.18. |
| 1 De Apostel verhaelt dese geschiedenisse van Melchisedeck uyt Genes. 14.17, etc. gelijck oock hier nae uyt den 110 Psalm, in welcke plaetsen des Ouden Testaments alleen van hem gewach gemaeckt wort. Sommige meynen dat dese geweest is Sem de sone Noachs de voor-Vader van Abraham, welcke Sem als dan noch heeft geleeft, gelijck uyt de vergelijckinge van sijnen ouderdom met desen tijdt, dat dit Abraham is geschiet, blijckt: in wiens huys-gesin sonder twijfel de rechte kennisse ende dienst Godts is gebeleven. Doch hier tegen stijdt dat hy hier nae geseght wordt geweest te zijn sonder vader, sonder moeder, ende sonder geslacht-register. |
| 2 Meest alle oude Leeraers meynen dat dit Salem is geweest de stadt die daer nae Ierusalem wort genaemt: hoe wel Hieronymus met eenige andere houden, dat dit is Salem geweest ontrent de Iordane, daer van gewach gemaeckt wort Ioan. 3.23. ontrent welcke stadt eenige vlacke velden zijn geweest, waer van gesproken wort Gen. 14.17 ende Hieronymus getuygt dat in sijnen tijt de overblijfselen des paleys Melchisedecs in dit Salem aen de Iordane noch wierden getoont. |
| 3 D. des waerachtigen Godts des besitters van hemel ende aerde, gelijck Melchisedeck spreeckt Gen. 14.19. met welcken tytel hy hem onderscheydt van de Priesters der valsche Goden, daer de werelt eertijts mede vervult was, welcke oock selfs eenige voor-ouderen Abrahams over den Euphrates gedient hebben. Iosu. 24.14. |
| 4 Namel. als een Priester des Allerhooghsten, ende met Priesterlicke authoriteyt, gelijck het bewijs, dat Paulus vers 7, hier uyt treckt, oock vereyscht. |
| |
| 2 Aen welcken oock Abraham van alles 5 de tiende deelde: 6 die voor eerst overgeset wort, 7 Coninck der gerechticheyt, ende daer nae oock was een Coninck van Salem, ’twelck is 8 een Coninck des vredes: |
| 5 Dit was oock een daedt Abrahams aen Melchisedeck als Priester. Van andere priesterlicke handelingen en spreeckt Paulus hier nergens, die hier nochtans alles overweeght, waer in het priesterdom Melchisedecks het priesterdom Levi te boven ginck. So wordt dan qualick van eenige hier toe gebracht het offeren van broodt ende wijn, daer hier geen gewach van ghemaeckt en wordt. Doch wordt Genes. 14.18. niet van het offeren, maer van het voortbrengen van broodt ende wijn gesproken, als van een Conincklick geschenk, daer toe dienende, om het geselschap Abrahams, dat uyt den slach vermoeyt was, met spijse ende dranck te verquicken, gelijck Iosephus dit oock alsoo verhaelt Antiq. Iud. lib. 1. capit. 11. |
| 6 Namelick, Melchisedeck, als een figuere ende voor-beeldt Christi, waer van de Apostel de eygenschappen soo sijner namen, als anderer hoedanigheden also aenteeckent, dat hy die met eenen in Christo de Sone Godts bewijst waerlick vervult te zijn. |
| 7 Alsoo wordt Christus nae het voor-beeldt Melchisedecks ghenaemt, niet alleen om dat hy selve rechtveerdigh is, maer oock om dat hy ons de ware rechtveerdigheydt voor Godt geworden is. 1.Cor. 1.30. 2.Cor. 5. vers 21. |
| 8 Dat is, waer in hy oock was een voor-beeldt Christi, die ons den eeuwigen vrede met Godt heeft verworven. Rom. 5.1. |
| |
| 3 9 Sonder vader, sonder moeder, sonder geslacht-rekeninge, noch beginsel der dagen, noch eynde des levens hebbende: maer 10 den Sone Godts gelijck geworden zijnde, blijft een Priester in eeuwicheyt. |
| 9 Dit volgende wordt van Melchisedeck als Christi voor-beeldt geseght, om dat in het verhael der Historye Genes. capit. 14. ende Psal. 110. van geen van desen gewach gemaeckt en wordt, maer om dat hy ingevoert wordt als een mensche (om soo te spreken) uyt den hemel gevallen, ende sonder begin ende eynde, het welck in Christo in der waerheydt vervult wordt. Want hy is sonder vader, ten aensien van sijne menschelicke natuere, ende sonder moeder ende geslacht-register, ten aensien van sijne Godtlicke natuere: gelijck oock sonder begin ende eynde des levens. |
| 10 Hier uyt blijckt dat Melchisedeck de Sone Godts selve, die hem in menschelicke gedaente, aen Abraham soude vertoont hebben, niet en is geweest, gelijck sommige oock hebben gemeynt: maer dat hy alleen een voor-beeldt ende gelijckenisse van den Sone Godts heeft gedragen. |
| |
| 4 11 Aenmerckt nu hoe groot dese geweest zy, aen den welcken oock Abraham de Patriarch tiende gegeven uyt den buyt. |
| 11 Van hier af tot het 11 vers verheft den Apostel Melchisedeck boven Abraham: ende van het 11 vers voorts verheft hy het Priesterdom Christi boven het Priesterdom der Leviten, ende bewijst dat dit, als onvolmaeckt, een eynde moest hebben, maer Christi Priesterdom altijdt soude dueren. |
| |
| 5 Ende die uyt de kinderen Levi het priesterdom ontfangen, b 12 hebben wel bevel 13 om tiende te nemen van het volck, na de Wet, dat is 14 van hare broederen, hoewel die uyt de lenden Abrahams voortgecomen zijn. |
| b Num. 18.21. Deuter. 18.1. Iosu 14.4. 2.Paral. 31.5. |
| 12 Namel. van Godt. Siet de Wet daer van Num. 18.24, etc. |
| 13 Gr. om het volck te vertienen. |
| 14 D. de andere Israeliten, die mede van Abraham afkomstigh waren. |
| |
| 6 Maer hy die [sijne] geslacht-rekeninge 15 uyt haer niet en heeft, die heeft c 16 van Abraham tiende genomen, ende 17 hem die de beloftenissen hadde heeft 18 hy ghesegent. |
| 15 N. uyt de Leviten. |
| c Genes. 14.20. |
| 16 Gr. Abraham vertiendt. |
| 17 N. Abraham den Voor-vader, die de belofte hadde dat in sijn zaet alle geslachten souden gesegent worden. Genes. 12.3. ende 22.18. |
| 18 Namel. Melchisedeck. Genes. 14. vers 19. |
| |
| 7 Nu sonder 19 eenich tegenspreken, ’tgene minder is wort gesegent 20 van ’tgene meerder is. |
| 19 Gr. alle. |
| 20 Hy spreeckt hier van een solemnele ende priesterlicke segeninghe, waer door yemant als een Priester ende gesante Godts een ander segent, ghelijck hier Melchisedeck aen Abraham heeft gedaen. Want anders kan oock een minder wel een meerder segenen, ofte voor hem bidden. |
| |
| 8 Ende hier nemen wel tienden 21 de menschen die sterven: maer aldaer [neemt-’se] die 22 van welcken getuyght wort dat hy leeft. |
| 21 D. de Priesters, die door den doodt worden weghgenomen, ende voor andere navolgers plaetse maken. |
| 22 Dit verstaen sommige van Melchisedeck, om dat in de Historie Genes. capit. 14. van sijne doodt geen gewach en wordt gemaeckt, noch van yemant die in sijn priesterdom op aerden is ghevolght: Siet versen 3, ende 16. doch kan dit oock uyt Psal. 110. genomen zijn, daer geseght wordt, Ghy zijt Priester in der eeuwigheydt, het welck van Christo verstaen wordt, die altijdt leeft, ende van Abraham tiende nam in den persoon van Melchisedeck. |
| |
| 9 Ende, 23 om so te spreken, oock Levi, die tienden neemt, heeft 24 door Abraham tiende gegeven: |
| 23 Ofte, om met een woort te spreken. |
| 24 Ofte, in Abraham, gelijck dit Gr. woordeken dia somwijlen beteeckent. Siet Rom. 4.11. ende wordt uyt het volghende vers dese verklaringhe oock ghesterckt. |
| |
| 10 Want 25 hy was noch in de lenden des vaders, als hem Melchisedeck te gemoete ginck. |
| 25 N. Levi. Want hoe wel oock Christus uyt de lendenen Davids, ende volgens oock Abrahams gesproten is, soo is dat nochtans alleen nae sijne menschelicke natuere, ende op een extra-ordinarise wijse geschiet, die hem daerom van dese onderwerpinge bevrijdde, ghelijck oock van de sonde, waer mede alle in Adam gesondight hebben. Rom. 5.12. |
| |
| 11 d Indien dan nu 26 de volcomenheyt voor het Levitische Priesterschap ware: ( 27 want onder het selve heeft het volck 28 de Wet ontfangen) wat noodt was ’t noch, dat 29 een ander priester na de ordeninge Melchisedecs soude opstaen, ende die niet en soude geseght worden te zijn na de ordeninge Aarons? |
| d Galat. 2.21. |
| 26 Ofte, heylighmakinge. Namelick niet alleen de uytwendige nae den vleesche, maar oock de inwendige nae den geeste, ende die voor Godt bestaet: waer onder oock de ware versoeninge met Godt wordt begrepen. Siet capit. 10.14. |
| 27 Ofte, nevens. dat is, met de instellinge van het selve Priesterdom. Andere setten het over van, ofte, over het selve, Namelick, Levitisch Priesterdom, heeft het volck Israels de Wet door Mosem ontfangen, Dat is, heeft Godt door Mosem het volck Israels aen de Wet des Levitischen Priesterdoms, ende sijnen geheelen dienst verbonden, alsoo dat het volck in sijne heylighmakinge den dienst ende het beleydt deses Priesterdoms alleen moest gebruycken. |
| 28 Sommige nemen dit alleen van de Wet der Priesterlicke bedieninge, ende der Ceremonien, die aen het Levitische Priesterschap verbonden waren, gelijck oock hier nae vers 12. Andere nemen het breeder voor de geheele Wet Mosis soo der Zeden als der Ceremonien, om dat Godt het Priesterdom onder de Leviten heeft ingestelt, op dat sy souden bewaerders, uytleggers, ende bedienaers zijn deser Wet. Siet Hag. 2.12. Mala. 2. versen 6, 7. |
| 29 Namelick, gelijck Godt door David in den Psal. 110. met eedt-sweeringe betuyght. |
| |
| 12 Want het priesterschap verandert zijnde, so geschiet’er oock noodtsakelick 30 veranderinge der Wet. |
| 30 Sommige nemen dit oock alleen van de Wet des Priesterdoms in de stamme Levi met de Ceremonien, gelijck in het voorgaende vers is aengeteeckent. Andere nemen het voor de geheele Wet Mosis, om dat het Levitisch Priesterdom, ende sijnen dienst, met de geheele Wet, alsoo door Godts ordinantie aen een was gehecht, ende de een met de ander alsoo ingewickelt, dat de een sonder d’ ander niet en konde verandert worden, dewijle dit Priesterdom Levi of Aarons een groot deel van de selve Wet begreep, gelijck in meest alle de instellingen der Wet te sien is. Ende desen sin schijnen de volgende 18 ende 19 versen te bevestighen. |
| |
| 13 Want hy, op wien dese dingen 31 geseght worden, 32 behoort tot een ander stamme, van welcke 33 niemandt hem tot den altaer begeven en heeft. |
| 31 Namelick, in den 110 Psalm. |
| 32 Gr. is deelachtigh geweest eener anderer stamme. Namel. der stamme Iuda, gelijck Iacob, Genes. 49.10. voorseght hadde, dat de Silo, ofte Messias, uyt de stamme Iuda moeste voortkomen: het welck in den persoon Iesu Christi vervult te zijn alle Christenen, aen welcke Paulus hier schrijft, bekent was gelijck in de volgende versen wordt verklaert. |
| 33 Namel. wettelick. Want als de Coninck Osias uyt de stamme Iuda sulcks wilde bestaen, is hy daer over van Godt met melaetscheydt gestraft. 2.Chronic. 26.18. |
| |
| 14 Want het is openbaer, e dat onse Heere uyt Iuda gesproten is: op welcke stamme Moses niets gesproken en heeft 34 van het priesterschap. |
| e Iesai. 11.1. Matth. 1.3. |
| 34 Dat is, van de bedieninge des Priesterschaps. Want andersins moesten oock de Coningen sorge dragen dat de Priesters haer ampt recht bedienden, gelijck in David, Salomon, Ezechia, Iosia ende andere te sien is. |
| |
| 15 Ende [dit] is noch veel meer openbaer, soo daer 35 nae de gelijckenisse van Melchisedeck een ander Priester opstaet, |
| 35 Daer mede verklaert de Apostel het gene hy hier voren genoemt heeft de ordeninge van Melchisedeck. |
| |
| 16 Die [dit] niet 36 na de Wet des vleeschlicken gebodts en is geworden, maer 37 na de kracht des 38 onvergancklicken levens. |
| 36 D. door de Wet der Ceremoniale gheboden, die in uytwendige ende vleeschelicke, ofte verganckelicke reynichmakingen ende heylichmakingen bestonden, als daer waren van de kleedingen der Priesteren, salvinge, wasschingen, offeranden, etc. waer door sy in haren dienst ingewyet wierden, ende die het lichaem ende den uytwendigen stant des menschen alleen raeckten. Doch staet hier aen te mercken dat de Apostel van dese Ceremonien spreeckt nae het ghemeyn gevoelen der Ioden, die in dese uytwendige dinghen de heylighmakinge sochten: daer sy die alleen hadden moeten aensien als voor-beelden ende schaduwen op Christum, gelijck in de volgende capittelen wort geleert. |
| 37 D. door de kracht Godts, ende salvinge des Heyligen Geests, die onverganckelick op hem soude blijven, ende hem tot een eeuwigh Priester stellen, die altijdt soude leven om voor ons te bidden, ende de kracht sijner offerande ons oock tot een onverganckelick leven toe te eygenen. Siet hier nae vers 25. Rom. 6. versen 9, 10. Apocal. 1.18. |
| 38 Gr. on-los-makelicken. |
| |
| 17 Want hy getuyght, f Ghy zijt Priester 39 in der eeuwicheyt na de ordeninge Melchisedecs. |
| f Psal. 110.4. Hebr. 5.6. |
| 39 Dat is, sonder dat het Priesterdom Christi eenige veranderinge soude onderworpen zijn. Want hoe wel oock sommige Ceremonien des Ouden Testaments worden geseght inder eeuwigheyt ingestelt te zijn, gelijck van de Besnijdenisse geseght wordt Genes. 17.13. van het Pascha, Exod. 12.14. van den Sabbath, Exod. 31.16. van de offeranden, Num. 18.19. nochtans soo en kan dat van de Ceremonien in haer selven aengesien niet verstaen worden, maer alleen ten aensien van hare beteeckende sake in Christo, ende tot den tijdt van de komste Christi, door welcke de Ceremonien moesten te niete ghedaen worden, gelijck den Apostel hier, ende de Schriftuere elders alom getuyght. |
| |
| 18 Want 40 de vernietinge des voorgaenden gebodts geschiet om des selven swackheyts ende 41 onprofijtelickheyts wille: |
| 40 Ofte, af schaffinge. |
| 41 N. om daer door nae den geest ghereynicht te worden, gelijck de Ioden in het ghebruyck van dien hare heylicheydt ende volmaecktheyt sochten: hoe wel dese Ceremonien den rechten Israeliten dienden, om door haer tot Christum ende sijne heylighmakinge ghebracht te worden, het welck een groote nutticheydt was, maer met de komste Christi eyndighde. |
| |
| 19 g Want 42 de Wet en heeft geen dingh volmaeckt, h maer 43 de aenleydinge van een beter hope, door welcke 44 wy tot Godt genaken. |
| g Actor. 13.39. Rom. 3.28. ende 8.3. Galat. 2.16. |
| 42 Namel. der Ceremonien, waer van hy hier eygentlick spreeckt. Noch oock selfs de Wet der Zeden, om dat sy door het vleesch daer toe onmachtich was, gelijck Paulus betuyght Rom. 8.3. |
| h Ioan. 1.17. Rom. 3.21. |
| 43 Ofte, invoeringe van een beter hope. Namel. volmaeckt alle dingen, waer door de kracht van het Nieuwe Verbondt, ende van het Priesterdom Christi wort verstaen, welck een beter hope genaemt wordt, om dat het de ware heylighmakinge in ons krachtelick te wege brenght. Andere setten het over maer was een aenleydinge tot een beter hope. Namel. de Wet selve, die daerom oock een leydts-man tot Christum genaemt wordt, Galat. 3.24. Doch de eygen beteeckenisse van het Griecx woordt epeisagoge vereyscht meer den eersten sin, alsoo het mede-brenght eene invoeringe ofte aenleydinge van eenige sake boven yet dat te voren was. |
| 44 Want door Christum ende sijn Priesterdom hebben wy eenen openen toeganck tot Godt selve. Rom. 5.2. |
| |
| 20 Ende voor so veel het niet sonder eedt-sweeringhe 45 [en is geschiet], (want 46 gene zijn wel sonder eedt-sweeringhe Priesters geworden: |
| 45 N. dat Christus een eeuwigh Priester is geworden. |
| 46 N. de Levitische Priesters. |
| |
| 21 Maer 47 dese met eedt-sweeringe door dien die tot hem geseght heeft, i De Heere heeft gesworen, ende het en sal hem niet berouwen, Ghy zijt Priester in der eeuwicheyt na de ordeninge Melchisedecs). |
| 47 N. Christus. |
| i Ps. 110.4. |
| |
| 22 48 Van een so veel beter verbondt is Iesus 49 borge geworden. |
| 48 Ofte, voor so veel is Iesus borge van een beter Verbont geworden. N. dewijle het door eenen onveranderlicken eedt Godts is bevestigt, ende derhalven oock onveranderlick is, ende krachtigh om ons saligh te maken, gelijck in ’t volgende verklaert wort. |
| 49 D. Middelaer, gelijck hy oock genaemt wort Hebr. 8.6. ende 9.15. ende 12.24. |
| |
| 23 Ende gene zijn wel vele priesters geworden, om dat sy door den doot verhindert wierden altijt te blijven: |
| 24 Maer dese, om dat hy in der eeuwicheit blijft, heeft een 50 onverganckelick priesterschap. |
| 50 Het Griecx woordt aparabaton beteeckent eygentlick, dat tot niemandt anders over en gaet, gelijck het Levitisch Priesterdom tot den eeuwigen Priester nae de ordeninge van Melchisedeck moest over gaen, ende derhalven het eerste vergaen, ende dit eeuwelick blijven. Ofte, dat niet van hem over en gaet tot eenen anderen naevolger, gelijck het Levitisch Priesterdom dede. |
| |
| 25 Waerom hy oock 51 volkomelick can salich maken de gene die door hem 52 tot Godt gaen, alsoo hy 53 altijt leeft k om 54 voor haer te bidden. |
| 51 Ofte, ten vollen, tot het volle eynde toe, also datter niet aen en gebreeckt, het welck het Griecx woordt mede-brenght. Soo dat buyten hem geen deel der salicheyt ofte in ons selven, ofte in yemandt anders te soecken ofte te vinden en is. |
| 52 Namel. door een waerachtigh ende levendich geloove. Siet cap. 10.19, etc. |
| 53 Namel. in den Hemel, in sijne heerlickheydt, ter rechter-handt sijns Vaders, aldaer altijdt vervullende het ander deel van sijn Hooge-priester-ampt, de voor-biddinge. |
| k 1.Tim. 2.5. 1.Ioan. 2.1. |
| 54 Siet de verklaringe hier van, Rom. 8.34. ende hier nae cap. 9.24. |
| |
| 26 Want sodanigh een Hooge-Priester betaemde ons, heyligh, onnoosel, onbesmet, afgescheyden van de sondaren, ende 55 hooger dan de hemelen geworden: |
| 55 D. boven alle sichtbare hemelen, in den throon sijnes Vaders, tot de hoochste heerlickheyt verheven. Ephes. 4.10. Apoc. 3.21. |
| |
| 27 Dien het niet 56 alle dage noodigh en was, gelijck den Hoogen-priesters, l eerst voor sijne eygene sonden slacht-offeren op te offeren, daer na [voor de sonden] des volcks: want 57 dat heeft hy eenmael gedaen als hy hem selven opgeoffert heeft. |
| 56 Dat is, dickmael, ofte, op alle bestemde dagen. Siet Hebr. 9.7. |
| l Levit 9.7. ende 16.6. Hebr. 5.3. |
| 57 Namel. voor de sonden des volcks geoffert, want hy selve geen sonde en hadde om voor hem selven te offeren, gelijck in het voorgaende vers. is betuyght. |
| |
| 28 Want 58 de Wet stelt tot Hooge-priesters menschen die swackheyt hebben: maer 59 het woordt der eedt-sweeringe, die na de Wet is [gevolght, stelt] den Sone, ie in der eeuwicheyt 60 geheylight is. |
| 58 Namel. door Mosem gegeven. |
| 59 Namel. door David Psal. 110. verklaert, nae dat de Wet eenige hondert jaren te voren was gegeven, het welck den Apostel daer by voeght, om te bewijsen dat de laetse instellinge de vorige te niete doet. |
| 60 Ofte, volmaeckt, ingewyet, gelijck meermaels tevoren. Siet capit. 2.10. |
