Op deze pagina kunt u de Statenvertaling raadplegen in de editie van 1637 en/of 1657. De edities 1637, 1657 en de GBS-editie kunnen naar keuze parallel worden weergegeven. (Bij parallelweergave worden bij een vers eerst de kanttekeningen met verwijsteksten getoond, daarna de verklarende kanttekeningen.)
| 1 Na dat d’Apostel inde voorgaende dry Capittelen de Leere des Euangeliums kortelijck hadde voorghestelt, soo komt hy nu, na sijne gewoonte in alle sijne brieven, ende stelt voor de vermaningen tot Godtsaligheyt: ende eerst in ’t gemeyn vermaent hy tot eenen wandel haer beroep betamelick. 2 Daer nae in ’t bysonder tot verdraeghsaemheydt inde liefde. 3 ten derden tot vrede ende eenigheydt, welcke vermaninge hy met vele redenen versterckt. 7 Betuyght voorder dat Christus ten hemel opgevaren zijnde, den menschen wel verscheydene gaven heeft gegeven, 11 ende verscheydene ampten van Apostelen, Propheten, Leeraers, etc. heeft verordineert, 12 maer alle daer toe streckende, op dat de Gemeynte gebouwt, ende in eenigheyt des geloofs tegen alle dwalingen behouden mach worden. 16 Dat evenwel dese heylsame kracht alleen uyt Christo, als uyt het hooft, in alle de leden bloeyt. 17 Komt daer nae wederom tot de gemeyne vermaningen, ende waerschouwt’se dat sy alsoo niet en wandelen, gelijck sy plachten, doe sy noch Heydenen waren. 22 maer dat sy den ouden mensche af-legghen, 23 ende den nieuwen mensche aen-doen. 25 dat sy oock de leugen af-leggen. 26 de Sonne niet en laten ondergaen over haren toorne. 28 niet en stelen. 29 vuylspreken mijden, waer door de H. Geest bedroeft wordt. 31 ende allerley boosheyt. 32 maer dat sy malkanderen vergeven, gelijck Godt in Christo ons vergeven heeft. |
| |
| 1 SO 1 bidde ick u dan, ick de 2 gevangen 3 in den Heere, a dat ghy wandelt 4 weerdichlijck der roepinge, met welcke 5 ghy geroepen zijt: |
| 1 Ofte, vermane. |
| 2 Gr. gebonden. siet cap. 3.1. |
| 3 Dat is, om de sake des Heeren, Namelick, Christi, ghelijck cap. 3.1. |
| a Genes. 17.1. 1.Corinth. 7.20. Philip. 1.27. Coloss. 1.10. 1.Thess. 2.12. |
| 4 D. betamelick, gelijck Matth. 3.8. |
| 5 N. tot de gemeynschap Christi, ende derhalven oock der Godtsaligheydt in Christo. Den Apostel en spreeckt hier niet alleen van de uytwendige, maer oock van de inwendighe ende krachtige beroepinge, waer door sy tot het geloove in Christum ghebracht waren: gelijck uyt de volgende Verssen blijckt. |
| |
| 2 b Met alle ootmoedicheyt ende sachtmoedicheyt, met lanckmoedicheyt, verdragende malcanderen 6 in liefde: |
| b Coloss. 1.11. ende 3.12. 1.Thess. 5.14. |
| 6 D. door de liefde. Want de liefde verdraeght alle dinek. 1.Corinth. 13.7. Hy spreeckt hier van het verdragen van sulcke beleedingen, die elck in het bysonder aengaen, gelijck Matth. 18.15. Andersins prijst Christus oock dese Gemeynte van Ephesen, Apoc. 2.2. dat sy de quade niet en konden verdragen, namelick die verkeerde leeringen sochten in te voeren, ende de Gemeynte beroerden. |
| |
| 3 U beneerstigende te behouden de eenicheyt 7 des Geests 8 door den bandt des vredes. |
| 7 Dat is, de geestelicke eenigheyt met alle de leden der Gemeynte Christi, het zy uyt Ioden, het zy uyt Heydenen, welcke Christi lichaem is, waer van de Heylige Geest de bandt ende t’samenvoeger is, gelijck in het volgende vers verklaert wort. |
| 8 Gr. in den bandt, ofte, t’samenbindinge. |
| |
| 4 Een lichaem is het, ende eenen Geest, gelijckerwijs ghy oock geroepen zijt 9 tot eene hope uwer beroepinge: |
| 9 Gr. in eene hope. dat is, gehoopte saecke, daer toe ghy geroepen zijt, welcke is de saligheyt uwer zielen. |
| |
| 5 c 10 Een Heere, een geloove, 11 eenen doop: |
| c Deut. 4.39. Mal. 2.10. 1.Cor. 8. versen 4, 6. |
| 10 Namel. Iesus Christus, gelijck blijckt uyt het volgende 6 vers, daer Godt ende de Vader van hem onderscheyden wort. |
| 11 N. niet alleen in ’t getal, maer oock in de bedieninge over u alle. Rom. 6. versen 3, 4. |
| |
| 6 12 Een Godt ende Vader 13 van alle, die daer is boven alle, ende door alle, ende in u alle. |
| 12 Gelijck in het voorgaende vers door het woordt een Heere, de Vader niet en wordt uyt-ghesloten van onse Heere te zijn, noch oock de Heylige Geest, die oock de Heere genaemt wort. Iesai. 6.9. vergeleecken met Actor. 28.25. 2.Corinth. 3.18. alsoo en wort oock hier door het woort een Godt, de Sone niet uyt gesloten, noch de Heylige Geest. Siet 1.Cor. 12. versen 4, 5, 6. maer wort met dese verscheydenheyt der tijtelen alleen aengewesen de ordre ende eygenschap, die elck persoon in dese werckinge ende t’ samenvoeginge deses lichaems, dat is, der Gemeynte, heeft. |
| 13 Hier en wordt eygentlick niet gesproken van alle schepselen ofte menschen in’t gemeyn, dewijle Godt niet en is aller Vader in Christo: maer hier wordt gesproken van alle ware leden der Gemeynte, die het lichaem Christi is over welcke alle Godt de Vader het hooghste gebiedt heeft, door welcke alle hy sijne bysondere regeringe uytstreckt, het welck sy beyde met andere menschen gemeyn hebben, ende in welcke alle hy als een Vader met sijne genade ende Geest woont, het welck den geloovigen eygen is. Ioan. 14.23. |
| |
| 7 d Maer 14 elck een van ons is de genade gegeven 15 na de mate der gave Christi. |
| d Rom. 12.6. 1.Corint. 12.11. 2.Corint. 10.13. 1.Petr. 4.10. |
| 14 Namel. die leden van dit lichaem zijn. |
| 15 D. nae dat het Christo belieft aen een yeder in sijne beroepinge de gaven uyt te meten, tot volmakinge ende vereeninge van dit lichaem. Ioan. 1.16. Rom. 12.3. |
| |
| 8 Daerom seght 16 hy, e Als 17 hy opgevaren is 18 in de hooghte, heeft hy 19 de gevangenisse gevangen genomen, ende heeft den menschen 20 gaven gegeven. |
| 16 Namel. Godt. |
| e Psal. 68.19. |
| 17 Namel. Christus, gelijck uyt de volende verklaringe blijckt. Want dit is een prophetie van Christi Coninckrijck. |
| 18 D. in den hemel, gelijck verklaert wort vers 10. |
| 19 D. de gene die ons gevangen hielden, Namel. sonde, duyvel, doodt, ende verdoemenisse: over welcke alle Christus door sijne doodt, verrijsenisse ende hemelvaert heeft getriumpheert. Col. 2.15. also dat hoewel sy ons noch bestrijden, wy nochtans in Christo de overwinninge over allen hebben. Ioan. 16.33. Rom. 8. versen 37, 38, 39. Ofte, gevangene, dat is, een groote menichte van gevangene, gelijck 2.Paral. 28.5. |
| 20 Namel. uyt den Hemel, wanneer hy is geseten ter rechterhant Godts sijns Vaders. Actor. 2.33. |
| |
| 9 f Nu dit, Hy is opgevaren, 21 wat is ’t, dan dat hy oock eerst is 22 nedergedaelt 23 in de nederste deelen der aerde? |
| f Ioan. 3.13. ende 6.62. |
| 21 D. wat geeft het anders te kennen? |
| 22 Namel. door sijne bysondere werckinge in het aennemen der menschelicke natuere, uyt de Maget Maria, gelijck Ioan. 6.33, 42. sonder dat hy daerom den hemel, nae sijne Godtlicke natuere heeft verlaten. Siet Ioan. 3.13. gelijck hy oock nae sijne hemelvaert evenwel na sijne Godtlicke natuere ende Geest, by ons is tot de voleyndinge der werelt. Matth. 28.20. |
| 23 D. inde aerde, die het nederste deel der werelt is. Want het woort is vleesch geworden, ende heeft by ons ghewoont. Ioan. 1.14. Siet Psal. 139.15. |
| |
| 10 Die nedergedaelt is, is 24 de selve oock die opgevaren is verre boven alle de hemelen, op dat hy 25 alle dingen vervullen soude. |
| 24 N. persoon, hoe wel hy nae een andere natuere is nedergedaelt. |
| 25 Dat is, alle de leden sijner Gemeynte door sijnen Geest ende gaven: ghelijck vers 8. Andere nemen het voor de vervullinge der voorseggingen der Propheten, waer van dese prophecie Davids oock een is. Dan het eerste komt met de volgende verssen wel soo bequaemlick over een. |
| |
| 11 g Ende de selve heeft gegeven sommige 26 tot Apostelen, ende sommige tot Propheten, ende sommige 27 tot Euangelisten, ende sommige 28 tot Herders ende Leeraers. |
| g 1.Corinth. 12.28. |
| 26 Van het onderscheyt tusschen Apostelen ende Propheten, siet de aenteeckeninghe op 1.Cor. 12.28. |
| 27 Van deser ampt, siet Actor. 21.8. |
| 28 Eenighe onderscheyden dese twee ampten, alsoo dat de Herders de gemeynte niet alleen en souden leeren ende onderwijsen, maer oock door den kercklicken tucht leyden ende regeren, gelijck de Herders de schapen doen: ende dat de Leeraers alleen souden besich zijn om de Schriftuere te verclaren, ende de waerheyt der leere tegen de ketterien ende dwalingen te verdedigen. Doch alsoo het woordeken sommige hier tusschen niet en staet, gelijck in de voorgaende verscheydene beroepingen, so nemen het andere voor eenerley ampt: ende dat dese twee namen hier by een staen om aen te wijsen dat alle Herders oock Leeraers moeten zijn, gelijck dese twee namen de een voor de ander inde Schrifture dickmael worden gestelt, ende Paulus dese twee saecken by een voeght in de beproevinge der Kercken-dienaren, 1.Timoth. 3. cap. ende Tit. 1. cap. |
| |
| 12 Tot 29 de volmakinge der heyligen, 30 tot het werck der bedieninge, tot opbouwinge h des lichaems Christi. |
| 29 Ofte, t’ samenvoeginge. Want daer toe zijn dese diensten in Godts Kercke ingestelt, op dat de leden der Gemeynte meer ende meer te samen gevoeght, ofte volmaeckt, dat is, tot een volmaeckt lichaem onder Christo haer hooft, gestelt souden worden. |
| 30 D. op dat het werck der bedieninge sijne volle leden soude hebben, bestaende in de predicatie van Godts woort, bedienen der Sacramenten, oefeninge der kercken-tucht, ende regeringe der Gemeynte. Welcke saken door dese ingestelde diensten hare volle leden alle de werelt door hebben verkregen, ende in de Gemeynte zijn bevestight, ende blijven moeten tot de voleyndinge der werelt. Matth. 28.20. 1.Cor. 11.26. |
| h Rom. 12.5. 1.Cor. 12.27. Ephes. 1.23. ende 5.23. Col. 1.24. |
| |
| 13 Tot dat wy alle sullen comen 31 tot de eenicheyt des geloofs ende der kennisse des Soons Godts, 32 tot eenen volkomenen man, tot de mate der grootte der volheyt Christi: |
| 31 D. tot een selve geloove, ende kennisse ofte erkentenisse des Soons Godts: het welck hier in dese werelt wel eenighsins geschiet, maer namaels ten vollen geschieden sal, als Godt in Christo sal zijn alles in allen. 1.Cor. 13. versen 11, 12. het welck oock de navolgende woorden mede brengen. |
| 32 D. tot de volkomene manlicke kennisse, ende volkomene mate der gaven, die wy uyt Christi volheydt ontfangen moeten. Ioan. 1.16. |
| |
| 14 i Op dat wy niet meer kinderen en souden zijn, k die als de vloedt beweeght ende omgevoert worden met alle windt der leere, door 33 de bedriegerie der menschen, door archlisticheyt om listelijck tot dwalinge te brengen: |
| i 1.Corinth. 14.20. |
| k Mat. 11.7. |
| 33 Ofte, ongestadigheyt. Gr. teerlingh, ofte, teerlingh-spel. waer door d’Apostel de bedriegeryen ofte treken van soodanige menschen verstaet, die de Discipelen Christi soecken door dwalingen aen haer te trecken, niet anders dan de tuyschers ofte teerlingh-speelders wonderlicke treken ende valscheden weten te gebruycken om ander lieden goet aen haer te brengen, gelijck de volgende woorden oock verklaren. |
| |
| 15 Maer de waerheyt betrachtende 34 in liefde, allesins souden opwassen in hem die l het hooft is, [namelijck] Christus: |
| 34 Dit set den Apostel daer by, om dat somwijlen de waerheyt kan voorgestaen worden tegen de liefde: gelijck oock onder het decksel van de liefde de waerheydt kan te kort gedaen worden. Andere setten ’t over oprechtelick handelende in de liefde, gelijck het woort waerheyt oock oprechtigheyt beteeckent. |
| l Ephe. 5.23. Col. 1.18. |
| |
| 16 m Uyt welcken het geheel lichaem bequaemlijck t’samen gevoeght, ende t’samen vast gemaeckt zijnde, door alle 35 voeghselen der toebrenginge, na de werckinge van een yegelijck deel in [sijne] mate, 36 den wasdom des lichaems becomt, tot sijns selfs opbouwinge in de liefde. |
| m Rom. 12.5. 1.Cor. 12.27. Ephes. 2.21. |
| 35 D. door alle gewrichten ofte gelitten, door welcke het leven ende voetsel aen de andere leden toe-gebracht wordt. Den Apostel noemt de voeghselen der toebrenginge de juncturen ende t’samenvoegingen der leden, waer door de sterckte ende het voedtsel van het eene lidt in het ander komt, gelijck daer zijn zenuwen, aderen, ende diergelijcke, die langhs de t’samenvoegingen in de leden doorgaen, ende haer het voedtsel ende stercke toe brengen, ende dat insonderheyt uyt het hooft: waer by dan de Apostel bequamelick vergelijckt alle de ampten ende gaven des Geest in de Gemeynte, die alle van Christo hangen, ende het geheel lichaem aen een houden, ende sijn geestelicke sterckte ende voetsel mede-deelen. 1.Cor. 12. versen 12, 14. |
| 36 Gr. den wasdom des lichaems maeckt. dat is, sijnen wasdom verkrijght. Hebr. |
| |
| 17 37 Ick segge dan dit, n ende betuyge in den Heere, o dat ghy niet meer en wandelt gelijck als de andere Heydenen wandelen in de ydelheyt hares gemoedts, |
| 37 N. als een besluyt uyt het voorgaende: dewijle wy leden Christi zijn ende soodaniger sijner gaven deelachtigh, dat ghy dan, etc. ende komt alsoo wederom tot nieuwe vermaningen. |
| n Rom. 1.9. |
| o Rom. 1.18. 1.Petr. 4.3. |
| |
| 18 Verduystert in het verstandt, vervremt zijnde van 38 het leven Godts, p door de onwetenheyt die in haer is, door de verhardinge hares herten. |
| 38 N. niet daer door Godt in hem selven leeft, maer waer mede hy in ons door sijnen Geest leeft in Christo. Siet cap. 2.1. |
| p 1.Thess. 4.5. |
| |
| 19 Welcke 39 ongevoeligh geworden zijnde, hebben haer selven overgegeven tot 40 ontuchticheyt, om alle onreynicheyt 41 gierichlijck te bedrijven. |
| 39 Een gelijckenisse genomen van de gene die door vele slagen ofte brandtmercken in eenige deelen des lichaems alsoo verhart zijn, dat sy geen gevoelen daer van meer en hebben: alsoo gaet het oock toe met vele menschen, die door geduerigh quaet doen het gevoelen ofte wroegen van hare conscientien alsoo verdooven, dat sy het selve niet meer en gevoelen. Siet Rom. 1.28. 1.Timoth. 4.2. |
| 40 Ofte, geylheydt, dertelheydt. |
| 41 Gr. in gierigheydt: ofte, onversadelickheydt. dat is, met een groote begeerte ende welbehagen, gelijck de gierige sijne ziele segent in onrechtveerdigheydt. Psal. 10.3. |
| |
| 20 Doch ghy en hebt 42 Christum alsoo niet geleert: |
| 42 D. de leere Christi ende der gemeynschap met hem. |
| |
| 21 Indien ghy maer 43 hem gehoort hebt, ende door hem geleert zijt, 44 gelijck de waerheyt in Iesu is: |
| 43 N. sprekende in sijn woordt voor ons tot u. |
| 44 Dat is, gelijck de waerheyt Christi vereyscht, ende gelijck het inder waerheydt moet zijn. |
| |
| 22 [Te weten] dat ghy soudet q afleggen, aengaende de vorige wandelinge, 45 den ouden mensche, die verdorven wort door de begeerlickheden 46 der verleydinge: |
| q Coloss. 3.9. Hebr. 12.2. 1.Petr. 2.1. |
| 45 Alsoo wort ghenaemt de gantsche verdorvenheydt ende boosheydt die in den mensche van natueren is. Rom. 6.6. welcke oock vleesch genaemt wort, Rom. 8.5. Gal. 5.19. |
| 46 D. die den mensche tot alle sonden verlocken ende verleyden, soo hy door Godts Geest die niet en wederstaet. Iac. 1. versen 13, 14, 15. |
| |
| 23 Ende dat ghy soudet vernieuwt worden 47 in den geest uwes gemoets, |
| 47 D. in het binnenste ende verstandighste deel van uwe ziele, gelijck Rom. 12. vers 2. Indien dan dat selve moet vernieuwt ende wedergeboren zijn, om Godt te konnen dienen, soo is dan oock de wille ende alle andere genegentheden van natuere niet beter, ten sy datse door de selve kracht vernieuwt worden. |
| |
| 24 r Ende 48 den nieuwen mensche 49 aendoen, die na Godt geschapen is 50 in rechtveerdicheyt ende heylicheyt. |
| r Rom. 6.4. Coloss. 3.10. 1.Petr. 4.2. |
| 48 Alsoo noemt de Apostel de wedergeboorte ofte vernieuwinge des menschen, bestaende in de verlichtinghe des verstants, ende veranderinghe des willes tot heylicheyt ende rechtveerdigheyt, in welcke het beeldt Godts bestaet, waer van het laetste hier wort uytghedruckt, ende het eerste hier nae Colos. 3.10. van den Apostel sal uytghedruckt worden. |
| 49 Den Apostel vergelijckt hier dese vernieuwinge des menschen by een nieuw kleedt, gelijck vers 22. de natuerlicke verdorvenheydt by een oudt verdorven cleedt, het welck hy seght dat de geloovige moeten af-leggen, ende het nieuwe aen doen: om dat sy nu door den Gheest Godts wedergeboren zijnde in beyde meer ende meer moeten voortgaen ende toenemen, door het gebruyck der middelen, die Godt daer toe heeft geordineert: namelick met kloeckmoedichlick tegen de sonde door den Geest Godts te strijden. Rom. 8. vers 13. ende de gave Godts te verwecken, 2.Tim. 1. versen 6, 7. Godts woordt neerstelick te hooren ende overleggen. Psal. 1.2. 2.Tim. 3. versen 16, 17. de Sacramenten weerdelick te gebruycken, 1.Corinth. 11. versen 17, 18, etc. vyerige gebeden tot Godt uyt te storten. Ephes. 6.18. ende diergelijcke. Siet oock Ioan. 15.2. 1.Cor. 9. versen 25, 26, etc. |
| 50 Gr. in rechtveerdigheyt ende heyligheyt der waerheyt. |
| |
| 25 Daerom legget af de leugen, s ende spreket de waerheyt een yegelijck met sijnen naesten: want wy zijn malcanders leden. |
| s Zach. 8.16. |
| |
| 26 t 51 Wordt toornich, ende en sondicht niet: de Sonne en gae niet onder over uwe toornicheyt: |
| t Psal. 4.5. |
| 51 Met dese woorden uyt den Psal. 4. genomen, en verbiedt de Apostel niet alle gramschap, want sulcke bewegingen zijn van Godt in het herte gheschapen, ende wordt oock somwijlen Gode ende Christo gramschap toegeschreven, namelick over de sonde ende ondanckbaerheyt der menschen: doch is dese de meyninghe des Apostels, dat soo daer rechtveerdige oorsaecken van gramschap gegeven worden, dat die de mate niet te buyten en moet gaen, noch te lange dueren, maer haestelick weder nedergeleght worden. |
| |
| 27 v Noch en geeft den Duyvel geen 52 plaetse. |
| v Iacob. 4.7. 1.Petr. 5.9. |
| 52 Ofte, ruymte. D. geenen tijt noch gelegenheyt om door uwen toorne u tot andere sonden te brengen, soo u gemoet sonder genoechsame oorsake te lange ontstelt soude blijven. 1.Petr. 5. versen 8, 9. |
| |
| 28 Die gestolen heeft, en stele niet meer, x maer arbeyde liever, werckende 53 dat goedt is met de handen, op dat hy hebbe mede te deelen den genen die noodt heeft. |
| x Actor. 20.35. 1.Thess. 4.11. 2.Thess. 3.8, 12. |
| 53 D. dat loflick ende eerlick is: want alle arbeydt daer winste van komt, en is niet altijt loflick ende Gode aengenaem. |
| |
| 29 y Geen 54 vuyle reden en gae uyt uwen mondt: maer so daer eenige goede [reden] is 55 tot nuttige stichtinge, op dat sy 56 genade geve dien die’se hooren. |
| y Mat. 12.36. Ephes. 5.3, 4. |
| 54 Gr. verrotte. |
| 55 Gr. tot stichtinge des gebruycks, ofte, der nutticheyt, ofte, der noodwendicheyt. D. noodige stichtinge. |
| 56 D. eenige geestelicke gave toebrenge. Ofte, aengenaemheyt. Sommige nemen dit woordt voor danck, ofte dancksegginge, alsoo dat dit de sin soude zijn, op dat u de vrome die het hooren daer over mogen dancken. |
| |
| 30 Ende en 57 bedroeft den heyligen Geest Godts niet, z 58 door welcken ghy 59 versegelt zijt tot den dagh a der verlossinge. |
| 57 Een wijse van spreken by gelijckenisse, uyt Iesai. 63.10. waer door te kennen gegeven wort, dat de Geest Godts, die in ons woont, door diergelijcke sonden, daer hy eenen afkeer van heeft, sijne vriendelicke werckinge in ons verduystert, ende in plaetse van sijne liefde ons sijne gramschap laet ghevoelen (gelijck een vader een droevich aenghesicht aentreckt over sijne kinderen, wanneer sy in sijne tegenwoordigheyt quaet doen, ende in plaetse van vriendtschap te bewijsen haer, hoe wel ongeerne, moet straffen) waer uyt oock een bedroeft gemoet rijst in de geloovige, ende de sekerheyt harer salicheyt werdt verduystert. Siet Psal. 6.2. ende 31. versen 10, 11. ende 51.11, etc. |
| z Rom. 8.16. 2.Corinth. 1.22. ende 5.5. Ephes. 1.13. |
| 58 Gr. in welcke. |
| 59 N. als door het opgedruckt segel van Godts evenbeeldt van de ongheloovighe zijt onderscheyden, ende van de toekomende salicheydt wordt versekert. Siet Capit. 1.13. |
| a Luc. 21.28. Rom. 8.23. Ephes. 1.14. |
| |
| 31 b Alle bitterheyt, ende toornicheyt, ende gramschap, ende geroep, ende lasteringe, zy van u geweert, met alle boosheyt. |
| b Col. 3.19. |
| |
| 32 c Maer zijt tegen malcanderen goedertieren, barmhertich, d vergevende malcanderen, gelijckerwijs oock Godt 60 in Christo u lieden vergeven heeft. |
| c Phil. 2.1. Col. 3.12. |
| d Matth. 6.14. Mar. 11.25. Coloss. 3.13. |
| 60 D. om Christi ende sijner versoeninge wille, gelijck 2.Cor. 5.19. Ofte, door Christum. |
