Op deze pagina kunt u de Statenvertaling raadplegen in de editie van 1637 en/of 1657. De edities 1637, 1657 en de GBS-editie kunnen naar keuze parallel worden weergegeven. (Bij parallelweergave worden bij een vers eerst de kanttekeningen met verwijsteksten getoond, daarna de verklarende kanttekeningen.)
| 1 Christus schrijft sijnen discipelen een formulier voor, om te bidden. 5 ende leert door de gelijckenissen van een Vriendt, ende van een Vader, datse sullen verhoort worden, die in’t gebedt volherden. 14 Werpt eenen stommen duyvel uyt, ende wederspreeckt de lasteringe der gene die seyden dat hy sulcks door Beelzebul dede. 24 Verhaelt des menschen elendigen staet, in welcken de onreyne geest weder in keert. 27 Een vrouwe prijst salich den buyck die Christum gedragen heeft. 29 Christus betuyght dat den Ioden het teecken Ione sal gegeven worden. 31 Stelt tegen hare hartneckicheyt het exempel der Coninginne van’t Zuyden, ende der Nineviten. 33 Leert door gelijckenisse van een keerse, datmen het licht des Euangeliums niet en moet verbergen. 37 Bestraft der Pharizeen ende Schrift-geleerden geveynstheyt, eergiericheyt, ende wreetheyt tegen alle Propheten ende Apostelen, ende dreyght haer de straffe Godts. 53 waer op de Pharizeen hem nieuwe lagen leggen. |
| |
| 1 ENde het geschiedde, doe hy in een seker plaetse was biddende, als hy ophielt, dat een van sijne discipelen tot hem seyde, Heere, 1 leert ons bidden, gelijck oock Ioannes sijne discipelen geleert heeft. |
| 1 D. Geeft ons een voorschrift des gebedts, ’t welck wy mogen gebruycken, ende nae ’t welck wy onse gebeden mogen rechten. |
| |
| 2 Ende hy seyde tot haer, a Wanneer ghy biddet, soo segget: 2 Onse Vader, die in de hemelen [zijt], uwen name worde geheylight: uw’ Coninckrijcke kome: uwen wille geschiede, gelijck inden hemel, [alsoo] oock op der aerden. |
| a Matth. 6.9 |
| 2 Siet de verklaringe van dit gebedt by Matth. 6.9, etc. |
| |
| 3 Geeft ons 3 elcken dagh ons 4 dagelijcks broot. |
| 3 Ofte, van dagh tot dagh. Ofte, alle dagen. |
| 4 Ofte, genoechsaem. Siet Matth. 6.11. |
| |
| 4 Ende vergeeft ons onse sonden: want oock wy vergeven eenen yegelicken die ons schuldigh is. Ende en leydt ons niet in versoeckinge, maer verlost ons van den boosen. |
| 5 Ende hy seyde tot haer, Wie van u sal eenen vrient hebben, ende sal 5 ter midder-nacht tot hem gaen, ende tot hem seggen, Vrient leent my dry brooden: |
| 5 D. selfs ter ongelegenster tijt. |
| |
| 6 Overmits mijn vriendt 6 van de reyse tot my gekomen is, ende ick en hebbe niet dat ick hem voorsette: |
| 6 Gr. van den wegh. |
| |
| 7 Ende dat die van binnen antwoordende soude seggen, Doet my geen moeyte aen: de deure is nu gesloten, ende mijne kinderen zijn met my 7 inde slaep-camer: ick en kan niet opstaen, om u te geven. |
| 7 Ofte, te bedde. |
| |
| 8 Ick segge u lieden, hoe wel hy niet en soude opstaen ende hem geven, om dat hy sijn vriendt is, nochtans om sijne 8 onbeschaemtheyts wille, sal hy opstaen, ende hem geven 9 so veel als hy’er behoeft. |
| 8 D. moeyelick ende ontijdigh aenhoudens wille, ’t welck wel somwijlen onaengenaem is by de menschen, maer niet by Godt Luc. 18.1. 1.Thesss. 5.17. |
| 9 Namel. brooden. |
| |
| 9 Ende ick segge u lieden, b 10 Biddet, ende u sal gegeven worden: soecket, ende ghy sult vinden: kloppet, ende u sal open gedaen worden. |
| b Matth. 7.7. ende 21.22. Marc. 11.24. Ioan. 14.13. ende 15.7. ende 16.24. Iac. 1.5, 6. 1.Ioan. 3.22. ende 5.14. |
| 10 Siet hier van de verklaringe Matt. 7.8. |
| |
| 10 Want een yegelick die bidt, die ontfanght: ende die soeckt, die vindt: ende die klopt, dien sal open gedaen worden. |
| 11 c Ende wat vader onder u, dien de sone om broodt bidt, sal hem eenen steen geven? Of oock om eenen visch, sal hem voor eenen visch een slange geven? |
| c Matth. 7.9. |
| |
| 12 Ofte so hy oock om een ey soude bidden, sal hy hem een scorpioen geven? |
| 13 Indien dan ghy die boos zijt, weet uwe kinderen goede gaven te geven, hoe veel te meer sal de 11 hemelsche Vader den heyligen Geest geven den genen die hem bidden? |
| 11 Gr. die uyt den hemel is. |
| |
| 14 d Ende hy wierp eenen duyvel uyt, ende die 12 was stom. Ende het geschiedde, als de duyvel uytgevaren was, dat de stomme sprack, ende de scharen verwonderden haer. |
| d Matth. 9.32. ende 12.22. |
| 12 D. maeckte den besetenen mensche stom: ende oock blint, gelijck te sien is, Matth. 12.22. |
| |
| 15 Maer sommige van haer seyden, e Hy werpt de duyvelen uyt door 13 Beelzebul den oversten der duyvelen. |
| e Matth. 9.34. ende 12.24. Marc. 3.22. |
| 13 And. Beelzebub. siet daer van Matt. 10.25. |
| |
| 16 Ende andere [hem] versoeckende, f 14 begeerden van hem een teecken 15 uyt den hemel. |
| f Matth. 16.1. |
| 14 Gr. sochten. |
| 15 Siet Matth. 16.1. |
| |
| 17 Maer hy kennende hare 16 gedachten, seyde tot haer, g Een yeder Coninckrijck dat tegen hem selven verdeelt is, wort verwoest: ende 17 een huys tegen hem selven [verdeelt zijnde], valt. |
| 16 Ofte, overleggingen. |
| g Matth. 12.25. Marc. 3.24. |
| 17 Gr. huys tegen huys. D. tegen hem selven: gelijck te sien is Matth. 12.25. |
| |
| 18 Indien nu oock de Saten tegen hem selven verdeelt is, hoe sal sijn rijck bestaen? Dewijle ghy seght, dat ick door Beelzebul de duyvelen uytwerpe. |
| 19 Ende indien ick door Beelzebul de duyvelen uytwerpe, door wien werpense uwe 18 sonen uyt? Daerom sulle dese uwe 19 rechters zijn. |
| 18 Siet Matth. 12.27. |
| 19 D. met haer doen ende getuygenisse u veroordelen. |
| |
| 20 Maer indien ick door 20 den vinger Godts de duyvelen uytwerpe, so is dan het Coninckrijck Godts tot u gekomen. |
| 20 Dat is, door de kracht ofte geest Godts, gelijck staet Matt. 12.28. Diergelijcke maniere van spreken siet Exod. 8.vers 19. |
| |
| 21 Wanneer een stercke gewapende sijn 21 hof bewaert, so is 22 [al] wat hy heeft in 23 vrede. |
| 21 Ofte, paleys. |
| 22 Ofte, alle sijne goederen. |
| 23 D. in ruste ende sekerheyt. |
| |
| 22 h Maer als een daer over komt, die stercker is dan hy, ende hem overwint, die neemt sijne geheele wapen-rustinge, daer hy op vertrouwde, ende deelt sijnen 24 roof uyt. |
| h Coloss. 2.15. |
| 24 Mattheus segt vaten, dat is, huysraet. |
| |
| 23 i Wie 25 met my niet en is, die is tegen my: ende wie met my niet en vergadert, die verstroyt. |
| i Matth. 12.30. |
| 25 N. om Godts eere ende de salicheyt der menschen te bevoorderen. siet Marc. 9.40. |
| |
| 24 k 26 Wanneer de onreyne geest van den mensche uytgevaren is, so gaet hy door 27 dorre plaetsen, soeckende ruste: ende die niet vindende, seght hy, Ick sal wederkeeren in mijn huys daer ick uytgevaren ben. |
| k Matth. 12.43. etc. |
| 26 Siet hier van de verklaringe Matt. 12.43, etc. |
| 27 Gr. waterloose, drooge. |
| |
| 25 Ende komende vindt hy het 28 [met besemen] gekeert ende verciert. |
| 28 Ofte, gevaeght. |
| |
| 26 Dan gaet hy henen, ende neemt met hem seven andere geesten, booser dan hy selve is: ende ingegaen zijnde woonen sy aldaer: l ende het laetste van dien mensche wort erger dan het eerste. |
| l Ioan. 5.14. Hebr. 6.45. ende 10.26. 2.Petr. 2.20. |
| |
| 27 Ende het geschiedde, als hy dese dingen sprack, dat een seker vrouwe de stemme verheffende uyt de schare, tot hem seyde, Saligh is de buyck die u gedragen heeft, ende de borsten, die ghy hebt gesogen. |
| 28 Maer hy seyde, m 29 Ia saligh zijn de gene die het woort Godts hooren, ende dat selve bewaren. |
| m Matth. 7.21. Rom. 2.13. Ioan. 6.29. |
| 29 Christus en ontkent hier niet dat sijne moeder salich is, maer leert dat hare ende anderer salicheyt niet voort en komt uyt vleeselicke geboorte, maer door ’t gehoor des woorts Godts met waren geloove aengenomen. |
| |
| 29 Ende als de scharen dicht by een vergaderden, begon hy te seggen, Dit is een boos geslachte: het versoeckt een teecken, ende haer en sal geen teecken gegeven worden, dan n het teken Ione der propheten. |
| n Ion. 1.17. ende 2.11. |
| |
| 30 Want 30 gelijck Ionas den Nineviten een teecken geweest is, alsoo sal oock de Sone des menschen zijn desen geslachte. |
| 30 Siet hier van de verclaringe Christi selver, Matth. 12.40. |
| |
| 31 De Coninginne van het Zuyden sal opstaen in het oordeel met de mannen van dit geslachte, ende salse 31 veroordelen: o want sy is gekomen 32 van de eynden der aerde, om te hooren de wijsheyt Salomons, ende siet, 33 meer dan Salomon is hier. |
| 31 N. door haer exempel. |
| o 1.Reg. 10.1. 2.Paral. 9.1. Matth. 12.42. |
| 32 Gr. uyt. |
| 33 D. een die voortreffelicker is dan Salomon, soo van persoon als van ampt. |
| |
| 32 De mannen van Nineve sullen opstaen in het oordeel met dit geslachte, ende sullen ’t selve veroordeelen: p want sy hebben haer bekeert op de predikinge Ione; ende siet, meer dan Ionas is hier. |
| p Ion. 3.5. |
| |
| 33 q Ende niemandt die een keerse ontsteeckt, set [die] in’t verborgen, noch onder een koren-mate: maer op eenen kandelaer, op dat de gene die inkomen 34 het licht sien mogen. |
| q Matth. 5.15. Marc. 4.21. Luc. 8.16. |
| 34 Gr. het schijnsel. |
| |
| 34 r De keerse des lichaems is de ooge. Wanneer dan uwe ooge eenvoudich is, so is oock uw’ geheel lichaem 35 verlicht: maer so sy boos is, so is oock uw’ [geheel] lichaem duyster. |
| r Matth. 6.22. |
| 35 Ofte, luchtigh. Siet Mat. 6.22. |
| |
| 35 36 Siet dan toe, dat niet het licht, ’t welck in u is, duysternisse en zy. |
| 36 Ofte, siet dan of niet het licht, het welck in u is, duysternisse en zy. |
| |
| 36 Indien dan uw’ lichaem geheel verlicht is, niet hebbende eenich deel dat duyster is, so sal’t 37 geheel verlicht zijn, gelijck wanneer de keerse met het schijnsel u verlichtet. |
| 37 Namel. dat van u gedaen wort, ofte voortkomt. |
| |
| 37 Als hy nu [dit] sprack, 38 badt hem een seker Phariseus, dat hy by hem het middach-mael wilde eten: ende ingegaen zijnde sat hy aen. |
| 38 Gr. vraeghde hem. |
| |
| 38 Ende de Phariseus [dat] siende verwonderde hem, s dat hy niet eerst voor het middachmael hem 39 gewasschen hadde. |
| s Marc. 7.3. |
| 39 Gr. gedoopt ware. Siet Marc. 7.4. |
| |
| 39 Ende de Heere seyde tot hem, t Nu ghy Phariseen, ghy reynight het buytenste des drinck-bekers ende des schotels: v maer 40 het binnenste van u is vol van roof ende boosheyt. |
| t Matth. 23.25. |
| v Tit. 1.15. |
| 40 ’T welck verstaen kan worden, ofte van de herten der Phariseen, ofte van hare schotelen: gelijck uytgedruckt staet Mat. 23.25. |
| |
| 40 Ghy onverstandige, die het buytenste heeft gemaeckt, en heeft hy oock niet het binnenste gemaeckt? |
| 41 x Doch geeft tot aelmoessen het gene 41 daer in is: ende siet, 42 alles is u reyn. |
| x Iesai. 58.7. Dan. 4.27. Luc. 12.33. |
| 41 N. inde schotel, ofte het gene ghy hebt, gelijck Luc. 19.8. ofte, ’t gene in u is, dat is, verandert uwe onrechtveerdicheyt in gerechticheydt ende weldadicheyt tegen den armen: gelijck Dan. 4.27. |
| 42 D. dan sult ghy de spijse ende dranck met goede conscientie ende dancksegginge gebruycken mogen, 1.Timoth. 4.4. Tit. 1.15. And. sal u reyn zijn. |
| |
| 42 y Maer wee u Phariseen, want ghy 43 vertient munte ende ruyte, ende 44 alle moes-kruydt, ende z ghy gaet voorby 45 het oordeel ende de liefde Godts. Dit moestmen doen, ende het ander niet nalaten. |
| y Matth. 23.23. |
| 43 Siet Matth. 23.23. |
| 44 D. allerley. |
| z 1.Sam. 15.22. Ose. 6.6. Mich. 6.8. Matth. 9.13. ende 12.7. |
| 45 D. gerechtigheyt ende billickheyt tegen uwen naesten. |
| |
| 43 a Wee u Phariseen, want ghy bemint 46 het voor-gestoelte in de Synagogen, ende de begroetingen op de merckten. |
| a Matth. 23.6. Marc. 12.38. Luc. 20.46. |
| 46 Ofte, voorste sittinge. |
| |
| 44 b Wee u ghy Schriftgeleerde ende Phariseen, ghy geveynsde: want ghy zijt gelijck de graven die 47 niet openbaer en zijn, ende de menschen die daer over wandelen 48 en weten’t niet. |
| b Matth. 23.27. |
| 47 Ofte, verborgen, namelick in de aerde. |
| 48 Ofte, en kennense niet. |
| |
| 45 Ende een van de 49 Wet-geleerde antwoordende seyde tot hem, Meester, als ghy dese dingen seght, so doet ghy oock ons smaetheyt aen. |
| 49 De Schriftgeleerde waren oock wel Wet-geleerde, dan ’t schijnt dat onder de selve eenige waren, die in wetenschap uytstaken, ende die desen name bysonderlick voerden. |
| |
| 46 c Doch hy seyde, Wee oock u Wet-geleerde, want ghy belastet de menschen met lasten swaer om dragen, ende selve en raeckt ghy die lasten niet aen met een van uwe vingeren. |
| c Matth. 23.4. Actor. 15.10. Iesai. 10.1. |
| |
| 47 d Wee u, want ghy bouwet de graven der Phropheten, ende uwe vaders hebben de selve gedoodt. |
| d Matth. 23.29. |
| |
| 48 So getuyght ghy dan 50 dat ghy mede behagen hebt aen de wercken uwer vaderen: want sy hebbense gedoodt, ende ghy 51 bouwet hare graven. |
| 50 Gr. ende ghy hebt mede behagen. |
| 51 D. Als ghy hare graven opbouwt, so toont ghy daer mede dat ghy rechte kinderen zijt der gene die de Propheten hebben gedoodt. Matth. 23.31. Ende hoewel ghy daer mede wilt schijnen uwer vaderen daet te misprijsen, soo blijckt nochtans uyt den haet ende wreetheyt, die ghy bewijst tegen de rechtsinnige Leeraers, dat ghy daer in uwen vaderen gelijck zijt: ende soo ghy in dien tijdt geleeft haddet, dat ghy ’t selve oock aen de Propheten soudt hebben gedaen. |
| |
| 49 Daerom oock 52 de wijsheyt Godts 53 seght. e Ick sal Propheten ende Apostelen tot haer senden, ende van dien sullen sy [sommige] dooden, ende [sommige] sullen sy uyt jagen: |
| 52 Dit spreeckt Christus van hem selven, alsoo hy de eeuwige wijsheyt des Vaders is. Prov. 8.1, 22. ende 1.Cor. 1.24. gelijck blijckt uyt Matth. 23.34. |
| 53 Ofte, heeft geseght. |
| e Matth. 10.16. Luc. 10.3. Iohan. 16.2. Actor. 7.51. Hebr. 11.35. |
| |
| 50 Op dat van 54 dit geslachte afge-eyscht werde het bloedt van alle de Propheten, dat vergoten is van de grontlegginge der werelt af. |
| 54 Siet Matth. 23.35. |
| |
| 51 f Van het bloedt Abels g tot het bloedt 55 Zacharie, die gedoodt is tusschen den altaer ende 56 het huys [Godts]: ja segge ick u, het sal afge-eyscht worden van dit geslachte. |
| f Genes. 4.8. Hebr. 11.4. |
| g 2.Par. 24.21. |
| 55 Van desen Zacharias siet Matth. 23.35. |
| 56 D. den Tempel, gelijck verklaert wort Matth. 23.35. |
| |
| 52 h Wee u ghy Wetgeleerde, want ghy hebt 57 den sleutel der kennisse wechgenomen: ghy selve en zijt niet ingegaen, ende die ingingen hebt ghy verhindert. |
| h Matth. 23.13. |
| 57 Dese sleutel, is de rechte verklaringe van Godts woort, waer door den menschen de inganck tot den hemel geopent wort,welcke geweert zijnde so wort de selve inganck als toe-gesloten. Siet Matth. 23.13. |
| |
| 53 Ende als hy dese dingen tot haer seyde, begonden de Schriftgeleerde ende Phariseen 58 hard aen te houden, ende hem van vele dingen 59 te doen spreken: |
| 58 Ofte, heftighlick op hem toe-leggen. |
| 59 Gr. uyt den mondt de woorden te halen. |
| |
| 54 Hem lagen leggende, ende soeckende yet uyt sijnen mont te bejagen, op dat sy hem beschuldigen mochten. |
