Op deze pagina kunt u de Statenvertaling raadplegen in de editie van 1637 en/of 1657. De edities 1637, 1657 en de GBS-editie kunnen naar keuze parallel worden weergegeven. (Bij parallelweergave worden bij een vers eerst de kanttekeningen met verwijsteksten getoond, daarna de verklarende kanttekeningen.)
| Prophetye tegen de Ammoniten, vers 1, etc. Edomiten, 7. Damascus ende de Syriers, 23. Kedar ende Hazor, 28. ende tegen Elam, met eene bygevoechde belofte, 34. |
| |
| 1 1 TEgen de kinderen Ammons, seyt de HEERE alsoo; heeft dan Israël geene 2 kinderen? en heeft hy geenen erfgenaem? waerom is dan 3 Malcam erfgenaem van 4 a Gad? ende [waerom] woont 5 sijn volck in 6 des selven steden? |
| 1 Vergel. Ezech. 21.33. ende 25.2. Amos 1.13. Zephan. 1.8, 9. |
| 2 Dat Ammon dus sijn lant besitt, als of hy erfgenaem daer van ware? wil de Heere seggen. |
| 3 Ofte, haerlieder Melech, verstaet der Ammoniten Afgodt, anders genoemt Milcom ende Molech. 1.Reg. 11.5, 7. ende Levit. 18.21. siet aldaer, ende vergel. bov. 48. op vers 7. ende ond. vers 3. ende Iudic. 11.24. Sommige setten ’t over haer Coninck, T.w. der Ammoniten: datmen oock van den Afgodt kan verstaen, wantse hare Afgoden hare Coningen noemden. Verg. Ezch. 43.7. Amos 5.26. met d’ aenteeck. |
| 4 D. het lant, dat den stamme Gads van Godt door Mose was toegedeylt ende ingegeven. siet Num. 32.33, 34. Deut. 3.12, 16. Vergel. de maniere van spreken met Iudic. 11.23, 24. ende hier in ’t volgende vers. |
| a Amos 1.13. |
| 5 Des Afgodts Malcoms. Vergel. bov. 48.46. |
| 6 N. Gads steden: gelijck als de Moabiten de reste hadden ingenomen. siet bov. 48. op vers 21. |
| |
| 2 Daerom siet, de dagen komen, spreeckt de HEERE, dat ick over b 7 Rabba der kinderen Ammons, een 8 krijchsgeschrey sal doen hooren, ende sy sal tot eenen 9 woesten hoop worden, ende hare 10 onderhoorige plaetsen sullen met vyer aengesteken worden: ende Israël sal 11 erven de gene die hem ge-erft hadden, seyt de HEERE. |
| b Amos 1.14. |
| 7 Der Ammoniten hooftstadt. siet 2.Sam. 11.1. ende 12.29, 30, 31. item Amos 1.14. |
| 8 Verstaet een veltgeschrey van krijchs-lieden, ofte, een trompetten ofte basuynen geklanck. |
| 9 Hebr. hoop der verwoestinge. D. Rabba sal over hoop liggen, als een steenhoop. Vergel. Deut. 13.16. |
| 10 Hebr. dochteren: D. de kleyne steden ende dorpen die onder haer gehooren ofte sorteren. Siet 2.Reg. 19. op vers 21. |
| 11 Siet op ’t voorgaende vers maer dewijle men nergens leest, dat de tien wechgevoerde stammen weder in haer tijdelick besit gebracht zijn (hoewel eenige particuliere van de selve stammen met Iuda zijn wedergekeert) moet dit geestelick verstaen worden, alsoo, dat Godt wel voor eerst het recht der erffenisse, dat hy sijnen volcke selfs gegeven hadde, tegen de Ammoniten, als onrechtveerdige besitters, heeft uytgevoert, de selve uyt sijns volcx lant verdrijvende, ende Israël daer door voor den rechten erfgenaem van dien verklarende: maer daer na sijn rechte Israël tot haer volkomen besit gebracht, in haren hoofde, den Messia, wiens Coninckrijcke hy alle volcken heeft onderworpen, ende sijne geloovige hem tot broeders ende mede-erfgenamen gegeven. siet Psal. 2.8. Apoc. 11.15. ende Rom. 8.17. etc. ende vergel. Ies. 11.14. Ezech. 25.14. met d’ aenteeck. |
| |
| 3 Huylt ô 12 Hesbon, want 13 Ai is verstoort; Krijtet ghy 14 dochteren van Rabba, gordet 15 sacken aen, c drijvet misbaer, ende loopet om by de 16 tuynen: want 17 Malcam sal wandelen in gevanckenisse, sijne d Priesteren ende sijne Vorsten te samen. |
| 12 Als eene naeburige stadt, die Gad oock toebehoorde. Ios. 21.39. |
| 13 Een ander Ai, als Iosu. 7. |
| 14 Daer door kanmen hier verstaen de vrouwen ende jonge dochteren te Rabba woonende. Vergel. Luc. 23.28. |
| 15 Siet Gen. 37. op vers 34. |
| c Ies. 32.12. Ierem. 4.8. ende 6.26. |
| 16 Ofte, heyning-mueren: gelijck verbaesde ende benaeuwde menschen, niet wetende waer ghy schuylen, ofte henen vluchten sult. |
| 17 Siet gelijcke maniere van spreken van Camos der Moabiten Afgodt. bov. 48.7. ende Amos 1. op vers 15. |
| d Ierem. 48.7. |
| |
| 4 Wat roemt ghy op [uwe] 18 dalen? u 19 dal is wechgevloten, ghy 20 afkeerige dochter; die op hare e 21 schatten vertrouwt, [seggende] f 22 Wie soude tegen my komen? |
| 18 Ofte, diepten, diepe plaetsen, daer in ghy meent besloten ende versekert te zijn. |
| 19 D. uwe leegten, valleyen, ende diepten en strecken u niet voor valleyen, dat ghy u daer in soudt konnen bergen, ofte: al ’t gewas der dalen is soo licht als water vervloten: ofte, de inwoonders der valleyen zijn als water verloopen. Dal noch berch en kan u niet helpen, wil Godt seggen. |
| 20 Siet Amos 1.13. ende Zephan. 2.8. sy waren wel van Lots afkomste, (daerom hadse Godt oock eertijts verschoont) maer daer na zijnse seer bittere vyanden van Godts volck geworden, ende als soodanige scherp gestraft. |
| e Ierem. 48.7. |
| 21 And. verborgene, verholene plaetsen, |
| f Ierem. 21.13. |
| 22 D. wie soude soo stout ofte machtich zijn, dat hy my soude derven aentasten. Vergel. bov. 21.13. |
| |
| 5 Siet ick sal vreese over u brengen, spreeckt de Heere de HEERE der heyrscharen, van alle 23 die rontom u zijn: ende ghylieden sult, een yegelijck 24 voor sich henen, uyt gedreven worden, ende niemant en sal den omdoolenden 25 vergaderen. |
| 23 Ofte, van alle plaetsen rontom u. |
| 24 Hebr. voor sijn aengesichte. D. voor sich henen, in ’t wilde, waer hy slechs kan henen vluchten. |
| 25 D. sich sijner ontfermen, dat hy hem op ofte in neme ende herberge. |
| |
| 6 Maer daerna sal ick de gevanckenisse der kinderen Ammons 26 wenden, spreeckt de HEERE. |
| 26 Als bov. 48.47. ende ond. vers 39. |
| |
| 7 Tegen 27 Edom, seyt de HEERE der heyrscharen alsoo; g 28 Isser dan geene wijsheyt meer te 29 Theman? Is den raet vergaen van de 30 verstandige? Is haerlieder wijsheyt 31 onnut geworden? |
| 27 D. nakomelingen van Esau. |
| g Obad. 8. |
| 28 Verg. Obad. 8, 9. |
| 29 Theman ende Dedan waren twee steden der Edomiten, op bergen gelegen, aen’t oost-eynde van Esaus geberchte, achter ’t Suyd-eynde van de doode zee, nae uytwijsen van eenige Caerten. Theman was Esaus soons sone, uyt Eliphaz, waer van dese stadt sonder twijfel den naem heeft. siet Gen. 35.10, 11. |
| 30 And. [hare] kinderen. |
| 31 Het Hebr. woort beteeckent gemeenlick, overtollich, overich, ende geyl worden, ende hier voorts, onnut, vergeefsch, ydel, ofte, ondienstich worden. |
| |
| 8 Vliedet, wendet u, 32 woonet in diepe [plaetsen], ghy inwoonders van h 33 Dedan: want ick 34 hebbe Esaus 35 verderf over hem gebracht, den tijt 36 [dat] ick hem besocht hebbe. |
| 32 Hebr. verdiepet u om te woonen, ofte, met woonen, ofte blijven. verst. om u te bergen. also ond. vers 30. |
| h Ierem. 25.23. |
| 33 Siet op’t voorgaende vers van eene contreye in Arabien, alsoo genoemt, siet bov. 25.23. ende Gen. 25.3. ’t kan zijn, dat beyde, de stadt in Edom, ende het lant in Arabien, eenen oorspronck hebbe, om datse niet verre van malkanderen gelegen waren. Vergel. bov. 25. op vers 23. |
| 34 D. ick sal ’t sekerlick doen. |
| 35 Ofte, onderganck. |
| 36 D. den tijt sijner besoeckinge, als Godt elders spreeckt: D. sijner straffe. siet Gen. 21. op vers 1. |
| |
| 9 i So daer 37 wijnlesers tot u gekomen waren, en souden sy niet eene nalesinge hebben overgelaten? So daer dieven by nacht [gekomen waren], en souden sy [niet] 38 verdorven hebben 39 soo veel hen genoech ware? |
| i Obad. 5. |
| 37 Ofte, druyvensnijders. |
| 38 D. u ontnomen ofte gestolen hebben (vergel. Obad. 5.) ’twelcke gemeenlick met verderven ende rampaneren van huys ofte goet geschiet. |
| 39 Hebr. haerlieder genoechsaemheyt, latende wat over (wil de Heere seggen) ofte, niet meer nemende als sy bequamelick konden wech brengen, ofte mede dragen: maer ick sal anders met hem handelen, hem bloot ende kael makende, dat hy niets over en hebbe, gelijck in ’t volgende verklaert wort. |
| |
| 10 Maer ick hebbe Esau ontbloot, ick hebbe sijne verborgene-plaetsen ontdeckt, dat hy sich niet en sal konnen versteken: sijn zaet is verstoort, oock sijne broeders, ende sijne naebueren, ende 40 hy en isser niet [meer]. |
| 40 Sommige hechten dese woorden aen het volgende vers, met eenige byvoeginge, aldus: hy en isser niet [die segge:] dan is den sin van ’t volgende klaer: T.w. datter niemant sal zijn, die sich sijner weesen ofte weduwen sal ontfermen. Andere verstaen, dat Godt met de volgende woorden, Esau spottender wijse aenspreeckt, als of hy seyde: ghy en behoeft niet te dencken, dat uwe weesen ende weduwen by my gunste sullen vinden: laet ghyse na, ick sal mijne oordeelen voorts vervolgen over u zaet, ende alles watter van u soude mogen overblijven. |
| |
| 11 Laet uwe weesen achter, ende ick salse in’t leven behouden: ende laet uwe weduwen op my vertrouwen. |
| 12 Want soo seyt de HEERE; Siet, de gene, welcker 41 oordeel het niet en is den 42 beker te drincken, sullen 43 gantschelick drincken; ende soudt ghy 44 eenichsins onschuldich gehouden worden? ghy en sult niet onschuldich worden gehouden, maer ghy sult 45 gantschelick drincken. |
| 41 D. die ’t soo niet verdient en hebben, als ghy: T.w. de vroome onder mijn eygen volck. Vergel. bov. 25.29. ende siet Deut. 19. op vers 6. |
| 42 Mijns toorns. |
| 43 Hebr. drinckende drincken. D. sullen ’t niet ontgaen, sy sullen moeten gestraft worden. |
| 44 Hebr. onschuldich zijnde, ofte, gehouden wordende, onschuldich worden gehouden. D. eenichsins ongestraft blijven. Siet 1.Reg. 2. op vers 9. ende bov. 25. op vers 29. |
| 45 Hebr. drinckende drincken. |
| |
| 13 Want ick hebbe by my selven gesworen, spreeckt de HEERE, dat 46 Bozra worden sal tot eene 47 ontsettinge, tot eene smaetheyt, tot eene woestheyt, ende tot eenen vloeck: ende alle 48 hare steden sullen worden tot 49 eeuwige woestheden. |
| 46 Der Edomiten Hooftstadt, in de Schrifture dickwijls vermeldt. |
| 47 Ofte, eensaemheyt, verwoestinge. als bov. 25.9, 18. etc. |
| 48 Plaetsen die onder Bozra gehooren. |
| 49 Hebr. woestheden der eeuwicheyt. |
| |
| 14 Ick heb een k 50 geruchte gehoort van den HEERE, ende daer is een 51 gesante geschickt onder de heydenen: [om te seggen;] Vergadert u, ende komet aen tegen 52 haer, ende maket u op ten strijde. |
| k Obad. 1. |
| 50 Ofte, rumoer, tijdinge. Hebr. eyg. een hooringe gehoort. Vergel. Obad. 1.2, 3, etc. van den HEERE. D. de Heere heeft my dese tijdinge geopenbaert, ofte, welck geruchte de Heere beschickt heeft, verweckende den Coninck van Babel tegens Edom. |
| 51 D. ick hebbet door mijne godtlicke voorsichticheyt beschickt, dat sy, als op een expres bevel, ofte, mijne aenmaeninge, sullen doen, als volgt. Vergel. bov. 25.9. met d’aenteeckeninge, ofte, (als sommige) de Coninck van Babel heeft eenen Ambassadeur uytgesonden, om de volcken tegen Edom op te maken, etc. het welcke van Godt alsoo beschickt is. |
| 52 Bozra, ofte, Edom: gelijck hier doorgaens van dese volcken ende landen nu in’t vrouwlick dan in’t manlick geslachte gesproken wort. Vergel. bov. 48. op vers 4. |
| |
| 15 Want siet ick hebbe u kleyn 53 gemaeckt onder de heydenen; veracht onder de menschen. |
| 53 Hebr. gegeven, gestelt. D. ick hebbe verordineert, dat ghy tot sulcken elendigen ende verachten staet sult gebracht worden, dat ghy met geen andere volcken sult mogen vergeleken worden. |
| |
| 16 Uwe 54 schricklickheyt heeft u 55 bedrogen, [ende] de l trotsheyt uwes herten, ghy die woont in de kloven der 56 steenrotzen, die 57 u houdt op de hoochte der heuvelen: al soudt ghy u m nest [soo] hooch maken als den arent, so sal ick u van daer neder stooten, spreeckt de HEERE. |
| 54 Daermede ghy andere voor u deedt schricken, grouwelen, beven ende schudden, vermits uwen trotz, ende u vreeslick berchachtich lant, dat niemant dorste genaken. |
| 55 Want ghy u daer op te vergeefs hebt verlaten. |
| l Ierem. 48.29. |
| 56 Hebr. steenrotze, ofte, klippe, velze. |
| 57 Hebr. houdt de hoochte des heuvels. |
| m Obad. 4. |
| |
| 17 Also sal Edom worden tot eene 58 ontsettinge: n al wie voor by haer gaet sal sich ontsetten, ende 59 fluyten over alle hare plagen. |
| 58 And. verwoestinge. |
| n Ierem. 50.13. |
| 59 Ofte, sijfelen, schuyfelen, pijpen, etc. Siet bov. 18.16. |
| |
| 18 o Gelijck de 60 omkeeringe van Sodom ende Gomorra ende harer 61 nabueren, 62 sal ’t zijn, seyt de HEERE: niemant en sal 63 daer woonen, noch geen menschen kint daer in verkeeren. |
| o Gen. 19.25. Ierem. 50.40. Amos 4.11. |
| 60 Vergel. ond. 50.40. |
| 61 Adama ende Zeboim, ende d’omliggende plaetsen, de gantsche aengelegene contreye. |
| 62 T.w. met Edom. dit ander lidt deser vergelijckinge is tot vervullinge van den sin ingevoegt: gelijck sommige oock doen in’t begin van ’t volgende vers. |
| 63 In’t lant der Edomiten: dat van de Babyloniers overheert zijnde, voorts van tijt tot tijt alsoo sal worden verwoest, datt’et ten laetsten gantsch desolaet ende onbewoont zy. |
| |
| 19 p Siet, gelijck een 64 Leeuw van de q verheffinge der Iordane, sal hy opkomen tegen de 65 stercke wooninge; want ick sal 66 hem 67 in een oogenblick 68 daeruyt doen loopen; ende wie [daer toe] verkoren is, [dien] sal ick tegen haer 69 bestellen: want wie is my gelijck? ende r wie soude my 70 verdachvaerden? ende wie is die 71 Herder, die 72 voor mijn aengesichte bestaen soude? |
| p Ierem. 50.44, etc. |
| 64 Die sijne gewoonlicke legerplaetse moet verlaten, ende met grimmicheyt al brullende in der haest opklimmen nae ’t geberchte, wanneer de Iordane aen allen kanten overloopt, ende de leeuwen van daer jaegt. (siet bov. 12. op vers 5. ende vergel. Zach. 11.3.) alsoo sal de Coninck van Babel met verstoorden gemoede optrecken nae ’c geberchte der Edomiten. ofte, gelijck een leeuw opclimt vermits de opswellinge der Iordane, [alsoo sal hy opkomen] tegen etc. in eenen sin. Vergel. ond. 50.44. van Cyri aenkomste tegen Babel. And. (want dese plaetse verscheydentlick wort overgesett ende verklaert) gelijck een leeuw, sal hy op trecken van de hoovaerdige, ofte, stoute Iordane tegen, etc. D. Nebucadnezar sal optrecken nae Edom, als hy het Ioodsche lant sal hebben overheert, het welcke de Edomiten sich niet konden inbeelden, maer waren vrolick over de elenden van Iuda. |
| q Ier. 12.5. |
| 65 Ofte, rouwe, harde. D. het berchachtich lant der Edomiten. anders lieflicke wooningen des Stercken: verstaende dat hier gesproken wort van de stoute aenslagen der Edomiten, die opgeblasener als de Iordane waren in ’t vyantlick optrecken tegen Godts volck ende huys, doch te vergeefs ende met eene spottelicke uytkomste. |
| 66 Edom. |
| 67 Dat is, plotslick, onvoorsiens: alsoo ist Hebr. woort genomen Prov. 12.9. and. wanneer ick [hem] sal hebben laten rusten. D. na dat Edom lange in ruste sal hebben geseten, sal ick hem, etc. |
| 68 Hebr. uyt haer. D. uyt de contreye ofte het lant Idumea. Siet bov. op vers 14. alsoo in de volgende woorden. |
| 69 Ofte, last, commissie, bevel geven over haer. verst. den Coninck Nebucadnezar, dien Godt daerom sijnen knecht noemt. Siet bov. 25.9. And. wie uyt gelesen is, dien etc. D. ’t sal my niet ontbreken aen dienstige instrumenten, die ick neme van waer ’t my belieft, om dien stouten Edom te bedwingen ende uyt te roeyen. |
| r Iob 41.1. Ierem. 50.44, 45. |
| 70 In recht betrecken, ofte, my tijt, termijn stellen? dat ick tegen hem soude moeten pleyten? ofte, wie sal my mate ende tijt stellen in mijne wercken? Siet Iob 9.19. met d’aenteeck. |
| 71 D. Coninck, regent ofte, voorstander. Vergel. 2.Sam. 5.2. ende bov. 6.3. ende 10.21. ende 12.10, etc. |
| 72 And. tegen. in eenen sin. D. wat Coninck ofte Monarche soude mijn tegenpartye konnen zijn? |
| |
| 20 Daerom hooret des HEEREN raetslach, dien hy over Edom heeft beraetslaegt, ende sijne 73 gedachten, die hy gedacht heeft over de inwoonders van 74 Theman: 75 So de 76 geringste van de kudde 77 hen niet en sullen neder-trecken! Indien 78 hy haerlieder wooninge niet 79 boven hen en sal verwoesten! |
| 73 D. voornemen, besluyt, dat hy gemaeckt heeft. Vergel. ond. vers 30. |
| 74 Siet bov. op vers 7. |
| 75 Dit zijn twee afgebrokene redenen, in ’t eedtsweeren gebruycklick. Siet Deut. 1. op vers 35. |
| 76 De minste van Nebucadnezars krijchslieden. Vergel. bov. 6.3. |
| 77 D. hare vestingen ter aerden slechten. Vergel. 2.Sam. 17.13. ofte, hare lichamen langs der aerden sleypen. als bov. 15.3. ende 22.19. |
| 78 De vyant, ofte, een yeder van hen, ofte, indienmen, etc. |
| 79 Gelijckmen seyt, dat een huys yemanden boven sijn hooft wort afgebroken ofte afgebrandt. Vergel. 1.Reg. 16.18. met d’aent. and. met hen. |
| |
| 21 De aerde heeft gebeeft van ’t geluyt hares vals: [van] ’t gekrijt, welckes geluyt gehoort is by de 80 schelf-zee. |
| 80 D. het roode meyr: de sin is, dat haer gekrijt seer verre van daer sal gehoort worden, also de Schelfzee van Edom verre afgelegen was in’t Suyden, aen Egypten. and. aldus: het geluyt des gekrijts is gehoort by de schelfzee. |
| |
| 22 Siet hy sal opkomen s ende 81 snel vliegen als een arent, ende sijne vleugelen over Bozra uytbreyden: ende het 82 herte van Edoms helden sal te dien dage wesen, als het herte eener t vrouwe die in noot is. |
| s Ierem. 48.40. |
| 81 Als bov. 48.40. verst. Nebucadnezar. |
| 82 Als bov. 48.41. |
| t Ier. 48.41. |
| |
| 23 Tegen v 83 Damascus; Beschaemt is 84 Hamath ende 85 Arpad; om dat sy een boos 86 geruchte gehoort hebben, zijn sy 87 gesmolten; by de 88 zee is becommernisse, men en kander niet 89 rusten. |
| v Ies. 17.1. |
| 83 Siet Gen.14. op vers 15. ende 2.Sam. 8. op vers 5. |
| 84 Siet Num. 13. op vers 21. ende 34. op vers 8. |
| 85 Dese stadt wort oock by Hamath genoemt. 2.Reg. 18.34. siet aldaer. |
| 86 Als bov. vers 14. |
| 87 D. vertsaecht ende moedeloos geworden. siet Deut. 1. op vers 28. |
| 88 D. by die gene, die aende zee woonen, genoemt de zee van Syrien ende Phenicien, daer Damascus ende Hamath oock niet verre van lagen. and. [gelijck die] in de zee [in] becommernisse is, [ende] niet rusten en kan. |
| 89 Ofte, stille zijn. |
| |
| 24 Damascus is 90 slap geworden, sy heeft haer gewendt om te vluchten, ende zitteringe heeft haer aengegrepen: benaeutheyt ende smerten als eener x barender [vrouwe] 91 hebben haer bevangen: |
| 90 Vergel. 2.Sam. 4. op vers 1. |
| x Ier. 4.31. ende 6.24. ende 30.6. |
| 91 Hebr. heeft. |
| |
| 25 92 Hoe en is de 93 beroemde stadt niet gelaten? de stadt 94 mijner vrolickheyt? |
| 92 Woorden eens Damasceners, ofte, Syriers, die aldus klagende wort ingevoert, als of hy seyde, Ach, die stadt behoorde de vyant doch gelaten ende verschoont te hebben, etc. |
| 93 Hebr. stadt des roems, ofte, lofs. Vergel. ond. 51.41. |
| 94 D. daer over ick my verheuchde. |
| |
| 26 95 Daerom sullen hare jongelingen 96 vallen op hare straten: ende alle [hare] krijchslieden sullen te dien dage nedergehouwen worden, spreeckt de HEERE der heyrscharen. |
| 95 Op datmen sekerlick wete, dat Damascus niet verschoont, ofte gelaten, ende overgesien sal worden. |
| 96 Ofte, liggen, zijnde verslagen. |
| |
| 27 Ende ick sal een y 97 vyer aensteken in den muer van Damascus: ende het sal 98 Ben-hadads palleysen verteeren. |
| y Amos 1.4, 14. |
| 97 Van plagen ende elenden, oorloge ende verwoestinge. Siet Iob 15. op vers 34. |
| 98 Des machtigen vermaerden Conincx van Syrien. Siet 1.Reg. 15.18, 20. ende 20.1. etc. verst. de Palleysen der Coningen van Syrien: alsoo Amos 1.4. |
| |
| 28 99 Tegen 100 Kedar, ende tegen de Coninckrijcken van 101 Hazor, die Nebucadrezar, de Coninck van Babel, 102 sloech; seyt de HEERE alsoo: Maket u op, trecket op tegen Kedar, ende verstooret de kinderen van ’t 103 Oosten. |
| 99 Ofte, van. |
| 100 Vermeldt bov. 2.10. siet aldaer. |
| 101 Hebr. Chatsor. Siet Ios. 11.10, 11. ende 15.23, 25. ende 19.36. ende 1.Reg. 9.15. ende 2.Reg. 15.29. uyt vergelijckinge van welcke plaetsen blijckt, datter verscheydene steden van desen naem geweest zijn, soo in ’t Noorden, als in ’t Suyden van Canaan: Doch hier verstaen sommige, dat gemeent worden de contreyen in woest Arabien, daer henen de Hazoriten sich begeven hebben na dat Iosua die stadt verbrandt, ende oock naderhant Barack Iabin verslagen hadde. het welcke met de byvoeginge van kedar ende der kinderen van ’t oosten niet qualick over een komt. Vergel. bov. 25.24. |
| 102 Als bov. 46.2. |
| 103 Siet Iudic. 6. op vers 3. |
| |
| 29 Sy sullen hare tenten ende hare kudden nemen, hare gordijnen, ende al haer gereetschap, ende hare kemelen voor sich wechnemen: ende sy sullen tegen hen uytroepen 104 Schrick van rontomme. |
| 104 Als bov. 6.25. ende hier boven vers 5. and. eenen schrick rontom tegen haer uytroepen. |
| |
| 30 Vliedet, swervet 105 flucx henen wech, 106 woonet in diepe [plaetsen], ghy inwoonders van Hazor, spreeckt de HEERE: want Nebucadrezar, de Coninck van Babel, heeft eenen 107 raetslach tegen u lieden beraetslaegt, ende eene gedachte tegens hen gedacht. |
| 105 Hebr. seer. |
| 106 Als boven vers 8. |
| 107 Bov. vers 20. |
| |
| 31 Maket u op, trecket op, tegen het volck dat ruste heeft, dat in 108 sekerheyt woont, spreeckt de HEERE: dat geene 109 deuren nochte grendel en heeft, [die] alleen woonen. |
| 108 D. seker ende sorgeloos is. |
| 109 Om dat dese Arabiers in tenten woonden, geene huysen en hadden, ende geenen vyant en vreesden. Siet Iud. 8.11. met d’aent. ende vergel. Num. 23.9. Deut. 33.28. Mich. 7.14. |
| |
| 32 Ende hare kemelen sullen ten roove zijn, ende de menichte haers vees sal ten buyte zijn; ende ick salse verstroyen in 110 alle winden, [te weten] de gene die aen de z 111 hoecken afgecortt zijn: ende ick sal haerlieder verderf van alle 112 sijne zijden aenbrengen, spreeckt de HEERE. |
| 110 Hebr. allen wint. D. in alle hoecken der werelt. alsoo ond. vers 36. Ezech. 5.10. ende 17.21. etc. |
| z Ier. 9.26. ende 25.23. |
| 111 Siet bov. cap. 9. op vers 26. |
| 112 Des Kedars, ofte, Hazors zijden, ofte, passagien. |
| |
| 33 Ende Hazor sal worden tot eene a 113 draken-wooninge, eene verwoestinge tot in eeuwicheyt: 114 niemant en sal daer woonen, noch geen menschen kint daer in verkeeren. |
| a Ierem. 9.11. ende 10.22. |
| 113 Als bov. 9.11. |
| 114 Als bov. vers 18. |
| |
| 34 Het woort des HEEREN dat tot den Propheet Ieremia geschiet is, 115 tegen Elam: in ’t begin des Coninckrijcks Zedekia, des Conincks van Iuda, seggende: |
| 115 Ofte, van Elam, Aengaende Elam. D. de Persianen, ofte een seker volck in Persia. Siet bov. 25.25. ende Ies. 21.2. |
| |
| 35 Soo seyt de HEERE der heyrscharen; Siet ick sal verbreken 116 Elams boge; het 117 voornaemste van haerlieder gewelt. |
| 116 D. der Elamiten: alsoo in’t volgende. Verg. Ies. 22.6. |
| 117 Ofte, het beginsel. D. daer in haer principaelste krijchsmacht bestaet, ofte, waer door sy begonnen hebben machtich te worden. T.w. datse kloecke boog-schutters waren. Sommige meynen datse daerom oock neffens andere volcken, van Nebucadnezar in sijn heyr-kracht tegen Iuda ende Ierusalem gebruyckt zijn, ende Godts volck seer getyranniseert hebben, ende dat dit daerom hier tegen haer gepropheteert zy: gelijckse oock den Tyriers gedient hebben. Ezech. 27.10. Doch wanneer dese Prophetie vervult zy, daer van is verscheyden gevoelen. Sommige meynen, dat het geschiet zy door de Schytische volcken, ontrent dien tijt als Nebucadnezar over al besich was, om Iuda ende andere volcken te vermeesteren, ende voorts daer na, siet Ezech. 38. op vers 2. Andere, dat het zy vervult, als Alexander de groote den Coninck van Persen overwonnen, ende de Monarchie aen sich gebracht hadde, ende voorts na sijnen doot: ’t is altoos seker, dat sy de waerheyt deser prophetie verscheydentlick hebben ondervonden. |
| |
| 36 Ende ick sal de 118 vier winden uyt de vier hoecken des hemels over Elam aenbrengen, ende salse in alle die selve winden 119 verstroyen: ende daer en sal geen volck zijn daer henen Elams verdrevene niet en 120 sullen komen. |
| 118 D. de vyanden van alle kanten. |
| 119 Als bov. vers 32. |
| 120 Hebr. sal. D. van haer verdreven volck, salder overal zijn. |
| |
| 37 Ende ick sal Elam vertzaegt maken voor ’t aengesichte harer vyanden, ende voor ’t aengesichte der gener die 121 hare ziele soecken, ende sal een 122 quaet over hen brengen, de hitticheyt mijns toorns, spreeckt de HEERE: ende ick sal het sweert achter hen senden, 123 tot dat ickse verteert sal hebben. |
| 121 D. die hen nae ’t leven staen: als bov. dickwijls, siet Exod. 4. op vers 19. ende 2.Sam. 4. op vers 8. |
| 122 Der straffe. |
| 123 Als bov. 9.16. ende 14.12. |
| |
| 38 Ende ick sal mijnen 124 throon in Elam stellen: ende sal den Coninck ende de Vorsten van daer vernielen, spreeckt de HEERE: |
| 124 Des gerichtes, als de volgende woorden uytwijsen. |
| |
| 39 Maer ’t sal geschieden in’t laetste der dagen, dat ick Elams b gevanckenisse 125 wenden sal, spreeckt de HEERE. |
| b Iere. 48.47. |
| 125 Siet bov. vers 6. ende 48. op vers 47. ende vergel. Act. 2.9. |
