Statenvertaling.nl

sample header image

Jesaja 1 – Statenvertaling editie 1637

Op deze pagina kunt u de Statenvertaling raadplegen in de editie van 1637 en/of 1657. De edities 1637, 1657 en de GBS-editie kunnen naar keuze parallel worden weergegeven. (Bij parallelweergave worden bij een vers eerst de kanttekeningen met verwijsteksten getoond, daarna de verklarende kanttekeningen.)

Edities SV:    

Bijbelboek:    

Hoofdstuk: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66
Inleiding Bijbelboek
Weergave: Met kanttekeningenZonder kanttekeningen

Jesaja 1

De Prophete Iesaia klaecht over de Ioden van wegen hare ongehoorsaemheyt, vers 2. onaengesien sy van den Heere wel dapper waren geslagen, 5. hy vergelijcktse by die van Sodom, ende Gomorra, 10. ende verwerpt haren Godtsdienst, 11. Hy vermaentse tot beterschap des levens, 16. met belofte van genade, 18. ende dreyginge van sware straffen, indien sy haer niet en beterden, 20. Heftige clachte over den afval der Ioden, 21. met vordere dreygementen, 24. Doch belooft wederom genade den boetveerdigen, 25. maer verkondicht straffe over de onboetveerdige Afgodendienaers, 28.
 
1 1 HET 2 gesichte Iesaia des soons 3 Amoz, het welke hy sach over Iuda ende Ierusalem, in de dagen van 4 Uzia, Iotham, Achaz, [ende] Hizkia, der koningen Iuda.
1 Dat is, ’t gene dat Godt den Prophete Iesaiae door een gesichte heeft geopenbaert, ende bevolen den volcke te verkondigen. Doch in dit boeck en wort niet gesproken van een, maer van vele ende verscheydene Gesichten, die de Prophete gesien heeft.
2 Van het woort gesichte, siet Gen. 15. op vers 1.
3 Het wort daer voor gehouden, dat desen Amoz zy geweest de broeder Uziae des Conincks in Iuda.
4 Van dese vier Coningen is te lesen, in het tweede Boeck der Coningen, van het 15. c. tot het 21.
 
2 a 5 Hoort ghy hemelen, ende neemt ter oore, ghy aerde, want de HEERE spreeckt: Ick hebbe kinderen 6 groot gemaeckt ende verhoocht, maer 7 sy hebben tegen my overtreden.
a Deut. 32.1.
5 Siet Deut. 4. op vers 26. Mich. 6. op vers 2.
6 Ofte; opgetogen.
7 Oft: Sy zijn van my afgevallen, ofte: sy hebben afvallichlick tegen my gehandelt. siet van de beteeck. des Hebr. woorts 1.Reg. 12. vers 19.
 
3 8 Een osse kent 9 sijnen besitter, ende 10 een esel de cribbe sijnes heeren: [maer] 11 Israël en heeft geen kennisse, mijn volck en verstaet niet.
8 . 10 De sin is, hoe-wel een osse ende esel van de domste dieren zijn, so leeren sy nochtans dien kennen, die haer dagelicx haer voeder voor stelt, ende sy betoonen hem, op hare wyse, eenige vrientschap, wanneer hy tot haer in den stal komt, ende sy voegen haer nae sijne hant.
9 D. den genen dien hy toebehoort, ende die hem als sijn eygen besit ende opvoedt.
11 Of; Israël en verstaet niet. die sijnen Godt niet en kent, wort geacht niet te weten ofte te kennen. And. en kentt [my] niet. T.w. sijnen besitter, eygenaer, heere: als of hy seyde, Sy die daer roemen Godes volck te zijn, die zijn onvernuftiger ende onverstandiger dan het vee.
 
4 Wee 12 den b sondigen volcke, den volcke 13 van sware ongerechticheyt, 14 den zade der boos-doenderen, 15 den verdervenden kinderen: sy hebben den HEERE verlaten, sy hebben den 16 Heyligen Israels 17 gelastert, sy hebben 18 sich vervreemdet, [wijckende] achterwaerts.
12 D. den volcke dat sich geheelick tot sondigen heeft over-gegeven.
b Psal. 78.8. Ies. 57.3.
13 Hebr. dat swaer is van ongerechticheyt. D. ’t welck swaerlick met vele sonden beladen is.
14 D. den genen die gegenereert zijn van boosaerdige ouderen, zijnde derhalven quaet ey quaet kiecken. Verg. Matth. 3.7.
15 De sondaers verderven haer selfs, haren wech, ende al watse konnen. siet Gen. 6.12. Prov. 6.32. etc.
16 D. den waren Godt, die sich Israël heeft geopenbaert, als Psal. 71.22.
17 And. getercht, verachtt.
18 T. weten van den Heere. Ezec. 14.5.
 
5 19 Waer toe soudt ghy meer geslagen worden? c ghy soudt des af-vals des te meer maken: het gantsche 20 hooft is cranck, ende ’t gantsche herte is mat.
19 Als of Godt seyde: ’T is doch te vergeefs datmen u veel slaet. And. waer op, D. op wat deel des lichaems salmen u meer slaen?
c 2.Chron. 28.22. Ier. 2.30.
20 Hebr. het gantsche hooft is in cranckheyt. D. soo wel het geestelicke, als het wereltlicke Regiment is in eenen elendigen ende bedroefden staet, ende daer en is noch hulpe, noch raet ter beterschap te vinden.
 
6 21 Van de voet-sole af tot het hooft toe, en isser niet geheels 22 aen het selve, [maer] wonden, ende 23 striemen, ende 24 etterbuylen, [die] niet 25 uytgedruckt, noch verbonden en zijn, noch geene der selve met olye versachtet is.
21 Met de woorden deses vers wort vorder aengewesen de verdorvene staet soo der kercke, als der politye by de Ioden. Verg. de maniere van spreken met Deut. 28.35. 2.Sam. 14.25. Iob 2.7.
22 T.w. lichaem, of, volck.
23 Het hebreeusch woort beteckent sulck een teecken, of strieme, of lijckstee, als sich het bloet ergens verheft of vertoont van wegen eenen slach of stoot.
24 Ofte; vochtige plage, quetsure. D. verrotte quetsuren, of zeeren die vervuylen, oft versweeren: of, quetsuren vol etter.
25 T.w. alsoo, datter het etter ende vuyl bloet uytgedruckt, ende de wonde gesuyvert is.
 
7 d 26 U aerdrijck is een verwoestinge, uwe steden zijn met den vyere verbrandt: u lant 27 dat verteeren de vreemde in uwe tegenwoordicheyt, ende eene verwoestinge isser, als eene omkeeringe door 28 de vreemden.
d Deut. 28.51, 52. Ies. 5.5.
26 De sin is, ’t en is geen bouwlant gelijckende, maer veel meer eene wilde ongebouwde woestyne.
27 D. sy eten de vruchten des lants op. dit is geschiet door Hazaël den Coninck van Syrien, ende Ioas den Coninck Israels, 2.Reg. 12. ende 2.Chron. 25.
28 Hebr. omkeeringe der vreemden. D. die door vreemde geschiet, oft sodanige als de vreemde soldaten plechten aen te richten, als sy een lant innemen ende verheerschen. Siet 2.Chron. 28.18.
 
8 Ende 29 de dochter Zions is 30 overgebleven 31 als een hutken in den wijngaert, als een nacht-hutken in den concommer-hof, als eene 32 belegerde stadt.
29 D. Ierusalem, ’t welck ten deele op den berch Zions getimmert was, ende daer uyt scheen te spruyten ende her-voor te komen. Siet de aent. 2.Reg. 19.21.
30 T.w. na dat d’andre steden door ’t gantsche lant verwoest zijn.
31 And. als een schaduw-huysken. T.w. daer de bewaerder des wijngaerts onder schuylt. Hy wil seggen, Sy is tot de uyterste elende gebracht. Siet Iob 27.18.
32 Of, verwoestte, of beslotene stadt.
 
9 e So niet de HEERE der heyrscharen ons noch 33 een weynich overblijfsels en hadde gelaten: 34 als f Sodom souden wy geworden zijn, wy souden Gomorra gelijck zijn geworden.
e Ies. 17.6. ende 24.6. ende 30.17. Rom. 9.29.
33 Rom. 9.29. staet, Een weynich zaets. dit comt daerby toe, dat in de Griexsche oversettinge des ouden Testaments (welcke d’Apostelen hier gevolgt hebben) het woort zaet, gelesen wort. De sin komt met het Hebreeusch wel over een.
34 D. wy souden gantsch uytgeroeyt, ende tot inden gront toe vernielt zijn.
f Genes. 19.24.
 
10 Hoort des HEEREN woort, 35 ghy Overste van Sodom: neemt ter ooren 36 de wet onses Godts, 37 ghy volck van Gomorra.
35 D. ghy Vorsten van Ierusalem, die waerlick niet beter en zijt, dan de Vorsten, Regenten, ofte leytslieden te Sodoma eertijts geweest zijn. Die zijn sonder genade uytgeroeyt, maer ulieden geschiet noch dese genade, dat ghy des Heeren woort moogt hooren, Ey lieve neemt doch dese genade waer. Verg. met dese plaetse Deut. 32.32. Ezech. 16.46.
36 D. ’T gene dat ick u lieden uyt Godes bevel aendiene. Van het woort wet siet Psal. 1.2.
37 D. Ghy volck van Iuda, die in boosheyt den Gomorriten zijt gelijck geworden.
 
11 38 Waer toe sal my zijn de veelheyt uwer slacht-offeren? seyt de HEERE, g Ick ben satt der brant-offeren 39 der rammen, ende des smeers der vette [beesten], ende en hebbe geenen lust aen den bloede der varren, noch der lammeren, noch der bocken.
38 Daer staet 1.Sam. 15.22. Gehoorsamen is beter dan slacht-offer, opmercken dan het vette der rammen. de Heere hadde wel de offerhanden ingestelt ende bevolen te doen, maer als behulp-middelen, om haer in boetveerdicheyt ende geloove wel te doen voortgaen: ’T welck dewyle sy nalieten, so waren hare offerhanden den Heere eenen grouwel, onaengesien hy die hadde ingestelt.
g Psal. 50.8, 9. Prov. 15.8. ende 21.27. Ies. 66.3. Ier. 6.20. Amos 5.22.
39 T.w. der rammen die geslachtt worden ter offerhande.
 
12 Wanneer ghy lieden 40 voor mijn aengesichte komt te verschynen, 41 wie heeft sulcx van uwe hant geeyscht, dat ghy 42 mijne voor-hoven betreden soudt?
40 D. in den Tempel, daer ick mijn tegenwoordicheyt bysonderlick openbare.
41 Als of Godt seyde, Ick en hebbe daer geen behagen aen, dat ghylieden met uwe offerhanden in den Tempel verschijnt, namelick huychelscher wyse, sonder geloove, sonder boete, ofte aendacht, gelijck ghylieden doet.
42 D. de voorhoven mijnes huyses, of Tempels, die twee waren, een der Priesteren, ende een des volcx, 2.Chro. 4.9. so dat de prophete hier soo wel de Priesters bestraft, als het volck.
 
13 43 En brengt niet meer vergeefschen offer, 44 het reuckwerk is my een grouwel: 45 de nieuwe-maenden, ende Sabbathen, [ende] 46 het by-een-roepen der vergaderingen, en vermach ick niet, ’t is ongerechticheyt, selfs 47 de verbodts-dagen.
43 Hebr. en vaert niet voort te brengen. And. en brengt voortaen niet meer spijs-offer des leugens, of, der ydelheyt. T.w. met den welcken ghy my niet en kont versoenen.
44 Siet Exo. cap. 30.
45 In’t hebreeusch staen dese woorden in’t eenvoudich getal. De eerste dach der maent was den Heere heylich. Num. 28.
46 Alsser boosheyt is by de vergaderingen, so en kan noch en wil de Heere daer niet by wesen, want hy is een vyant van de vergaderingen der boos-doenders, Psal. 5.5. Sijne getrouwicheyt is in de Gemeynte der heyligen, Psal. 89.6.
47 Siet de aent. Lev. 23. op vers 36.
 
14 48 Uwe nieuwe maenden, ende uwe gesette hooch-tyden, 49 hatet mijnen ziele, sy zijn my tot eenen 50 last, 51 ick ben moede geworden [die] te dragen.
48 D. uwe offerhanden, die ghy ten tyde der nieuwe maenden pleecht te doen.
49 D. (gelijck wy spreken) Ick hatese van gantscher herte ende van gantscher ziele.
50 Of, vermoeytheyt.
51 Ick en kanse niet lyden noch verdragen: menschelicker wijse van Godt gesproken.
 
15 Ende h als ghy-lieden 52 uwe handen uytbreydet, 53 verberge ick mijne oogen voor u, oock wanneer ghy het gebedt vermenichvuldicht, en hoore ick niet: [want] uwe handen 54 zijn vol bloets.
h Prov. 1.28.
52 Siet 1.Reg. 8. de aenteek. op vers 22. belangende het uytbreyden der handen in het bidden.
53 De Heere en wil niet verhooren de gebeden der gener, die niet van herten gesint zijn van alle quaet haer te bekeeren. Siet Psal. 66.18.
54 Hebr. zijn vol bloeden. siet de aent. Gen. 4.10.
 
16 55 Wasschet u, reyniget u, doet de boosheyt uwer handelingen van voor mijne oogen wech, i laet af van quaet te doen.
55 Hy siet op de ceremonien der wasschingen ende reynigingen, die in de wet bevolen waren, daer onder mede verstaende de geestelicke wasschingen ende suyveringen des herten.
i Psal. 34.15. ende 37.27. Amos 5.15. Rom. 12.9.
 
17 Leeret goet doen, 56 soeckt het recht, helpt den verdruckten: doet den weesen recht, 57 handelt de twistsake der weduwen.
56 D. beneersticht u om te weten wat recht en wel gedaen is, ende doet dat.
57 D. verdedicht der weduwen sake voor ’t gerichte.
 
18 Comt dan, ende laet ons 58 t’samen rechten, seyt de HEERE: k Al waren uwe sonden 59 als scharlaken, 60 sy sullen wit worden, als sneeuw, al waren sy 61 root, als 62 carmoisijn, sy sullen worden als [witte] wolle.
58 D. met redenen malkanderen bewijsen, wie dat recht of onrecht heeft: ende volgens dien, wie de oorsake is van uwe elende, Ick, of uwe sonden?
k Psal. 51.9.
60 D. Sy sullen u uyt genade, om des Messiae wille, volkomelick vergeven worden.
59 . 61 Dese woorden sien op ’t gene dat vers 15. geseyt is, uwe handen zijn vol bloets. siet Gen. 38. vers 28. van de scharlaken verwe.
62 Of, purper, of, vermilioen, sulck coleur als de coccenilie geeft.
 
19 Indien ghy lieden willich zijt, ende 63 hoort, so sult ghy 64 het goede deses lants eten.
63 D. gehoorsaemt. T.w. mijne geboden.
64 D. het schoonste ende ’t beste deses lants. siet Iob cap. 21. op vers 13, 25.
 
20 Maer indien ghy 65 weygert, ende wederspannich zijt, so sult ghy van 66 het sweert gegeten worden, 67 want de mont des HEEREN heeft [het] gesproken.
65 T.w. my te hooren ende gehoorsamen.
66 T.w. uwer vyanden.
67 Derhalven sal het sekerlick geschieden.
 
21 68 Hoe is 69 de getrouwe Stadt tot 70 eene hoere geworden! sy was vol rechts, gerechticheyt 71 herbergde daerin, maer 72 nu 73 dootslagers.
68 Dit is een vrage met verwonderinge.
69 Verstaet Ierusalem, die eertijts den Heere soo getrouwelick aengehangen ende gedient heeft, T.w. ten tyde Davids, Salomons, Iosaphats, ende anderer godsaliger Coningen.
70 Verstaet dit van geestelicke hoererye, dat is, Afgoderye: Siet Levit. 17. op vers 7. ende 20. op vers 5. Ofte, van vleeschelicke hoererye: of, van beyde. Siet Num. 15.39. Psal. 73.27. Ezech. 16.15. etc.
71 Oft; vernachtede.
72 T.w. woonen daer in.
73 Of, moordenaers, Dat is, ongerechtige woeckeraers, gewelt-doenders, onderdruckers der armen, ende diergelijcke.
 
22 74 U l silver is geworden tot schuym: m Uwen wijn is vermengt met water.
74 De sin is, de eerlickste ende treffelickste onder u lieden, zijn verandert ende verbastaert: Of, Al wat te vooren reyn ende klaer was onder u lieden, dat is nu verdorven ende verkeert.
l Ezech. 22.18, 19.
m Hos. 4.18.
 
23 Uwe Vorsten zijn 75 afvallige, ende metgesellen der dieven, 76 een yeder van hen heeft de geschencken lief, ende sy jagen de vergeldingen na: n den weesen en doen sy geen recht, ende de twist-sake der weduwen 77 en komt voor hen niet.
75 Of, eygenwillich, ongebonden, als een ongebondene koe, Hos. 4.16.
76 D. sy laten haer met geschencken omkoopen, om het recht te verdraeyen.
n Ier. 5.28. Zach. 7.10.
77 Of, al komt sy voor hare vierschare, sy en willense niet hooren, of, sy en nemense niet ter herten, sy en helpense niet tot haer recht: maer veel meer helpen syse onderdrucken.
 
24 Daerom spreeckt de Heere HEERE der Heyrscharen, de Machtige Israels, ô Wee, 78 Ick sal my troosten van mijne weder-partijders, o Ick sal my wreken 79 van mijne vyanden.
78 D. ick sal wrake nemen van de Israëliten mijne tegenpartyders ende vyanden. And. Ick sal my troosten door mijne vyanden. De sin is: Mijne vyanden de Chaldeen, ende andre Coningen der heydenen, sullen wrake doen ende straffen mijn volck van Israël, ’t welck dus vyantlick tegens my rebelleert. so dat troosten hier soo veel soude bedieden, als door wrake sich gerust stellen. ’t is eene menschelicke wijse van spreken. siet Deu. 28.63. wat de Heere daer seyt.
o Deu. 28.63.
79 T.w. de boose Ioden, die Godt daerom sijne vyanden noemt, om dat sy van hem afgeweken, ende wederspannich tegen hem geworden waren. And. door mijne vyanden T.w. de Chaldeen, als stracx te vooren.
 
25 Ende ick sal mijne hant 80 tegen u keeren, ende p ick sal uwen 81 schuym op’t alderreynste afsuyveren, ende ick sal al u 82 tin wech-nemen.
80 T.w. om u te tuchtigen, ô Ierusalem. And. Ick sal mijne hant tot u wenden, om u te suyveren, etc.
p Ier. 6.29. Mal. 3.3.
81 Aldus noemt Godt de godloose Regenten: ofte, de leelicke misdaden des volcks, die hy door den Messiam soude uytsuyveren. siet Mal. 3.3.
82 Tin beteekent hier hypocrisie. want gelijck tin het silver seer gelijck is, alsoo schijnt de hypocrisie godsalicheyt te zijn.
 
26 Ende ick sal [u] uwe Richters 83 wedergeven, als 84 in ’t eerste, ende uwe Raets-lieden als in den beginne: daer na sult ghy een stadt der gerechticheyt, eene 85 getrouwe stadt, genoemt worden.
83 T.w. na dat ick u sal getuchticht ende gesuyvert hebben. ende verstaet, dat hier gesproken wort van sodanige Richters oft Regeerders, als Mose, Iosua, Samuël, David, ende diergelijcke geweest zijn. Doch dit is principalick ten tijde des Messiae geschiet.
84 Of, in den beginne, T.w. in den beginnen uwer Republijcke, of deses Coninckrijcks.
85 T.w. uwen Godt.
 
27 86 Zion sal 87 door recht 88 verlost worden: ende hare 89 wederkeerende door 90 gerechticheyt.
86 D. de Ioden, of, de stamme Iuda, ende by namen die van Ierusalem, woonende op, ende ontrent den berch Zions.
87 D. door de gerechticheyt Godes: dewyle het recht is by Godt, verdruckinge te vergelden den genen die andre verdrucken. Siet 2.Thes. 1.6.
88 T.w. uyt de Babylonische gevanckenisse: Of van de boven-verhaelde straffen: Verstaet dit wyders van de geestelicke verlossinge door Christum, die oock door Godts gerechticheyt geschiet is.
89 Of, bekeerde. T.w. tot Godt, of, wederkeerende. T.w. uyt de Babylonische gevanckenisse.
90 Verstaet hier de gerechticheyt Godes, D. sijne waerheyt ende getrouwe, dewyle hy sulcx om Christi wille belooft heeft, ende derhalven billick is, dat hy het doe.
 
28 q Maer daer sal 91 verbrekinge zijn der overtreders, ende der sondaers 92 t’samen: ende die den HEERE verlaten, 93 sullen omcomen.
q Iob 31.3. Psal. 1.6. ende 5.6. ende 73.27. ende 92.10. ende 104.35.
91 D. elende. als Amos cap. 2. vers 6. siet Ier. 4. op vers 6.
92 D. den eenen als den anderen.
93 Of, verteert, of opgegeten worden. Dit kanmen oock verstaen van de oordeelen die de Messias sal uytvoeren over de ongehoorsame. Mal. 4.1.
 
29 Want sy sullen beschaemt worden 94 om der eycken wille, die 95 ghy-lieden 96 begeert hebt, ende ghy sult schaemroot worden, om der 97 hoven wille, die ghy vercoren hebt.
94 D. van wegen hare Afgoderye, die sy in de Bosschen onder de eycken, ende andre groote boomen, plechten te bedryven. siet Exo. 34.13. Deut. 16.21. Iud. 3.7.
95 Dit is een veranderinge van persoone, die men in de schoolen noemt Enallage, voor, die sy begeert hebben.
96 Of, gewenscht hebt, T.w. om afgoderye onder de selve te bedryven.
97 D. hagen en bosschen, daer sy afgoderye bedreven, haer niet latende vergenoegen met die plaetsen, die de Heere tot sijnen Godtsdienst hadde verkoren ende geordineert.
 
30 98 Want ghy sult zijn 99 als een eycke, welckes bladeren af-vallen, ende als een hof die geen water en heeft.
98 Of, wanneer ghy sult zijn als een eycke.
99 De sin is, Ghy hebt onder de eycken Afgoderye bedreven, daerom sal ’t u oock gaen als de eycken die verwelckeren.
 
31 Ende 100 de stercke sal wesen tot 101 grof-vlas, ende sijn 102 werck-meester tot eene voncke, ende sy sullen beyde t’samen branden, ende daer en sal geen uytblusscher wesen.
100 Door den stercken, kanmen hier verstaen de Afgoden, die sterck zijn, nae de opinie der Afgoden-dienaers, als Amos 2.9. Ofte verstaet hier door den stercken, de rijcke ende machtige in den lande.
101 Ofte, Hiede, werck, spijt, snuyte: Dit is ’t gene dat uyt het vlas gehekelt wort, dwelck seer snellick van ’t vyer verteert wort.
102 D. die het beeldt gemaeckt heeft, of, die het heeft laten maken, om dat te eeren.

Einde Jesaja 1