Statenvertaling.nl

sample header image

Spreuken 23 – Statenvertaling editie 1637

Op deze pagina kunt u de Statenvertaling raadplegen in de editie van 1637 en/of 1657. De edities 1637, 1657 en de GBS-editie kunnen naar keuze parallel worden weergegeven. (Bij parallelweergave worden bij een vers eerst de kanttekeningen met verwijsteksten getoond, daarna de verklarende kanttekeningen.)

Edities SV:    

Bijbelboek:    

Hoofdstuk: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31
Inleiding Bijbelboek
Weergave: Met kanttekeningenZonder kanttekeningen

Spreuken 23

Eten met Heeren, ende met nijdige menschen, versen 1, 2, 3, 6, 7, 8. Rijckdom, 4, 5. spreken by sotten, 9. oude palen, 10. weesen, 10, 11. Tucht, 12, 13, 14, 23. wijsheyt, waerheyt, ende verstant, 15, 16, 19, 23, 24. nijdicheyt over boose, ende des Heeren vreese, 17, 18. goede kinderen, 24. wijn-suypers, ende vraten, 20, 21, 29, etc. sluymeren, 21. gehoorsaemheyt tegen ouders, 22, 25. waerschouwinge voor hoeren, 26, 27, 28.
 
1 ALs ghy aengeseten sult zijn om met een 1 Heerscher te eten; so sult ghy 2 scherpelick letten 3 op den genen die voor u aengesichte is.
1 D. Coninck, Vorst, Prince, Heere, ofte die meerder is dan ghy zijt, ende u schade soude konnen aendoen, als ghy hem eenige oorsake van verstooringe geven soudt.
2 Hebr. lettende letten, Dat is, scherpelick, ofte neerstelick letten.
3 T.w. dien ghy moet aensien, ende in eere hebben, op dat ghy hem met geen woort, gebeerde, ofte daet, en verbelcht. And. op het gene, dat voor u aengesichte is: Te weten, op dat ghy daer van niet en nutt, dan met sulcke sedicheyt, ende maticheyt, die betamelick is.
 
2 Ende 4 set een 5 mes aen uwe kele, indien ghy een 6 gulsich mensche zijt.
4 D. bedwingt uwe begeerlickheyt van onmatelick te eten, ende te drincken, als of uwe kele met een mes daer van afgeschrickt ware. Ofte, anders soudt ghy een mes aen uwe kele setten, etc. D. ghy soudt u in het uyterste perijckel steken van lichamelicke kranckheyt, ofte eenige andere groote swaricheyt indien u de leckere gerichten tot onmaticheyt verlockten.
5 Andere vertalen het Hebr. woort doornen: doch de sin komt op een uyt.
6 Hebr. een Heere der ziele, dat is, des lustes, ende der begeerlickheyt. Verstaet eenen, die seer graech, ende begeerich is tot spijse, ende dranck. Vergel. Iob 39. vers 1. ende d’aenteeck. op het woort greticheyt. And. indien ghy uwes selfs meester, ofte, liefhebber zijt.
 
3 En laet u niet gelusten sijner 7 smaecklicke spijsen: want het is een 8 leugenachtich broot.
7 Ofte, leckernyen, die den monde seer aengenaem, ende smakelick zijn. Alsoo ond. vers 6. Vergel. Genes. 27.4, 7, 9. etc.
8 Hebr. broot der leugenen. D. leugenachtige, ofte bedriegelicke spijse. De sin is, dat de hoofsche weelden als een aes zijn, waermede de menschen verlocket ende gemeynelick in hare verwachtingen bedrogen worden. Vergel. bov. 20.17.
 
4 En vermoeyt u niet om rijck te worden: staet af van 9 uw’ vernuft.
9 T.w. dat ghy soudt mogen aenleggen om rijck te worden.
 
5 Sult ghy uwe oogen laten vliegen 10 op ’t gene dat 11 niet en is? want 12 het sal sich 13 gewisselick vleugelen maken; 14 gelijck een arent, die nae den hemel vliecht.
10 T.w. op den rijckdom, daer van in’t voorgaende vers gesproken is.
11 D. gantsch onseker, ende ongestadich, ende in vele nootsaeckelickheden krachteloos. Vergel. Psal. 37.35, 36. ende 49.13,18. 1.Tim c. 6. 17. And. dat [haest] niet zijn en sal.
12 T.w. het tijdelicke goet, ’t sal seer haestelick daer henen wech-belenden, ende u begeven.
13 Hebr. makende maken.
14 T.w. die soo snellick nae den Hemel, ende om hooge vliecht, dat hy haest uyt der menschen gesichte verdwenen is. alsoo vergaet de rijckdom in korten tijt, datmen niet en weet, waer hy gebleven, ofte gestoven is.
 
6 En eet het broot niet 15 des genen die boos is van ooge, ende en weest niet belust sijner 16 smaecklicke spijsen.
15 D. des genen, die vreck, afgunstich, ende nijdich is. Siet Deut. 15. op vers 9. item ond. cap. 28.22. Marc. 7.22. Hier tegen is de goede ooge, vande welcke siet bov. 22.9. ende de aenteeck.
16 Siet bov. op vers 3.
 
7 Want gelijck 17 hy bedacht heeft in sijne ziele, 18 alsoo sal hy tot u seggen, Eet, ende drinckt; maer sijn herte en is niet met u:
17 And. gelijck hy acht in sijne ziele, soo is hy; D. inwendichlick by sich selven denckt, T.w. dat ghy het sijne verteert, ende verdoet.
18 T.w. u niets van herten gunnende, maer evenwel alsoo, dat uyt sijne gebeerden, ende woorden sijne vreckicheyt eenichsins kan afgenomen worden; hoewel hy daermede het tegendeel soeckt te bewijsen.
 
8 Uwe bete, die ghy gegeten hebt, soudt ghy 19 uytspouwen; ende ghy soudt uwe lieflicke woorden 20 verderven.
19 D. het soude u leet zijn, ende spijten dat ghy van sijne spijse genut, ende eenige vriendelicke tafel-redenen met hem gehadt soudt hebben.
20 D. verliesen, ende geen vrucht daer van krijgen.
 
9 a En spreeckt niet voor de oore eens sots: want hy soude 21 het verstant uwer woorden verachten.
a Prov. 9.8. Matth. 7.6.
21 D. het gene ghy verstandelick, geleerdelick, ofte voorsichtelick gesproken hebt.
 
10 b En set de 22 oude pale niet te rugge: ende en komt op de ackeren der 23 weesen niet:
b Prov. 22.28.
22 Siet bov. 22. op vers 28. Hebr. de pale der eeuwicheyt.
23 T.w. om de selve ongelijck te doen: door bedroch, ofte gewelt.
 
11 Want hare 24 Verlosser is sterck: die sal hare 25 twist-sake tegen u twisten.
24 T.w. Godt.
25 Siet bov. 22. op vers 23.
 
12 Begeeft uwe herte tot de 26 tucht: ende uwe ooren tot de redenen 27 der wetenschap.
26 D. tot de rechte onderwijsinge, om wijsheyt te leeren. Siet bov. 1. op vers 2.
27 D. door de welcke de ware wetenschap, ende wijsheyt geleert, ende verkregen wort.
 
13 c En weert de 28 tucht van den jongen niet: als ghy hem met de roede sult slaen, en sal hy 29 niet sterven:
c Prov. 23.24. ende 19.18. ende 22.15. ende 29.15, 17.
28 Verst. de tucht, die niet alleen geschiet door woorden, maer oock door straffen, siet bov. 7. op vers 22.
29 T.w. nochte hier door de tijdelicke straffe der Overicheyt, nochte hierna door de eeuwige straffe van Godt.
 
14 Ghy sult hem met de roede slaen, ende sijne ziele van de helle redden.
15 Mijn sone, so uwe herte wijs is; mijn herte sal blijde zijn, 30 ja ick.
30 Gelijcke maniere van spreken, die groote macht heeft om te versekeren dat verhaelt wort, is bov. 22.19.
 
16 Ende mijne 31 nieren sullen van vreuchde op springen; als uwe lippen 32 billickheden spreken sullen.
31 Verst. door dit woort de inwendichste krachten der ziele. siet Iob 19. op vers 27.
32 Ofte, rechte dingen. Vergel. bov. 1. op vers 3.
 
17 d U herte en sy niet nijdich over de 33 sondaren: maer zijt 34 t’ allen dage in de vreese des HEEREN:
d Psal. 37.1. ende 73.3. Prov. 24.1.
33 Die gantsch genegen zijn tot de sonde, ende haer werck daer van maken. Siet Genes. 13.13. 1.Sam. 15.18. Psal. 1.1. ende d’aenteeck.
34 D. gestadelick, alle den tijt uwes levens.
 
18 e 35 Want sekerlick daer is eene 36 belooninge: ende uwe 37 verwachtinge en sal niet afgesneden worden.
e Prov. 24.14.
35 Siet van dese 2 eerste woordekens in’t Hebr. chi im, Iob 42. op vers 8.
36 Hebr. achterste eynde, ofte, uyterste. D. loon, ofte salich eynde. Soo wort de loon genaemt, om dat hy het eynde van het werck is, ofte het werck achter na volcht. Godt heeft den loon uyt genade belooft den genen die in sijne vreese tot den eynde toe volherden. Vergel. Psal. 37.37. ond. 24.14, 20. Elders beteeckent het eenen quaden naloon, ende onsalich eynde. Siet bov. 5.4. ende d’aenteeck.
37 D. het goet, ’t welck ghy van de genade Godts verwacht. siet Iob 5. op vers 16.
 
19 Hoort ghy, 38 mijn sone, ende wort wijs: ende richtet uw’ herte op 39 den wech.
38 Siet bov. 1. op vers 8.
39 T.w. des Heeren. siet van desen wech. Gen. 18. op vers 19.
 
20 f En zijt niet 40 onder de wijnsuypers; nochte 41 onder de vleesch-vreters.
f Ies. 5.22. Luce 21.34. Rom. 13.13. Ephes. 5.18.
40 T.w. om die in haer overdadich drincken, ende gulsich eten na te volgen; ’t welck die lichtelick doen, die met hen veel verkeeren. Siet bov. 13.20.
41 Hebr. onder de gene, die voor sich vleesch slocken, ofte, verslinden.
 
21 Want een suyper, ende vraet, sal arm worden: ende de 42 sluymeringe doet verscheurde kleederen dragen:
42 Het Hebr. woort beteeckent eygentlick (nae eeniger gevoelen) het begin, ende de genegentheyt tot den slaep. Volgens is door het woort dat wy hier in den text hebben, te verstaen de slapericheyt, te weten, die uyt luyheyt, ende achteloosheyt voortkomt.
 
22 g Hoort nae uwen vader, die u gewonnen heeft: ende en veracht uwe moeder niet, als sy out geworden is.
g Prov. 1.8.
 
23 h 43 Coopt de 44 waerheyt, ende en verkooptse niet: [mitsgaders] wijsheyt, ende tucht, ende verstant.
h Prov. 4.8.
43 D. poochtse op allerley eerlicke maniere te verkrijgen, ende wanneer ghyse verkregen hebt, ende verlaetse, nochte en vergeetse niet: gelijck de verkoopers voor wat anders hare waren quiteren.
44 D. de rechte, ende ware kennisse van alle dingen, rakende het geloove, ende den wandel, die wy moeten weren, om Godt te behagen, ende salich te worden.
 
24 i De vader des rechtveerdigen sal 45 sich seer verheugen: ende die eenen wijsen [sone] gewint, sal sich over hem verblijden.
i Prov. 10.1. ende 15.20.
45 Hebr. verheugende verheugen. D. seer verheugen. T.w. om dat hy eenen rechtveerdigen, ende wijsen sone heeft, D. die vroom, godvreesende, ende verstandich is.
 
25 46 Laet uwen vader sich verblijden, oock uwe moeder: ende laetse haer 47 verheugen, die u gebaert heeft.
46 D. maeckt dat uwe vader, ende moeder haer verblijden, insiende uwe verstandicheyt, ende deuchtsaemheyt.
47 T.w. voor den weedom, die sy gehadt heeft met u te baren.
 
26 Mijn sone, 48 geeft my u herte: ende laet uwe 49 oogen mijne 50 wegen bewaren.
48 D. voecht, ende begeeft u verstant, ende uwen geest hier toe, dat ghy aenhoort, verstaet, aenneemt, ende onderhoudt mijne geboden.
49 T.w. de oogen uwes verstants.
50 D. de wijse, ende maniere van leven, die ick u bevele, ende voorschrijve, ende insonderheyt van het vermijden der hoererije, ende des overspels.
 
27 k Want eene hoere is een 51 diepe gracht: ende eene 52 vreemde vrouwe is een enge put.
k Prov. 22.14.
51 T.w. der elenden, daer uyt men niet lichtelick geraken en kan: gelijck oock niet uyt eenen engen put. Vergel. bov. 22.14. ende de aenteeck.
52 Siet bov. 2. op vers 16.
 
28 Oock 53 loert sy als 54 een roover: ende sy 55 vermenichvuldicht de trouwloose onder de menschen.
53 T.w. op de gene diese soeckt te verleyden, ende in hare onkuysche liefde te verstricken.
54 Ofte, [een man] des roofs. Vergel. Iob 24.20. ende cap. 35.13. ende de aenteeck. And. als [op] eenen roof. Vergel. bov. 7.10, 11, 12, 13, 14, 15.
55 D. sy is oorsake dat seer vele menschen in boosheyt vervallen, ende haren Godt ongetrouwe worden.
 
29 56 By wien is wee? by wien 57 och armen? by wien kyvagien? by wien het 58 geclach? by wien 59 wonden sonder oorsake? by wien de rootheyt der oogen?
56 Dit is een verhael der plagen, ende elenden, die uyt de dronckenschap voortkomen, vragenscher-wijse voorgestelt. De vrage wort beantwoort in’t volgende vers.
57 Het Hebr. woort schijnt eygen te zijn den genen, die om de armoede daer in sy gevallen zijn, groot gekerm maken.
58 Ofte ydel geklap, ofte onnut geswets, ende gesnater.
59 Ofte, slagen. T.w. diemen lichtveerdelick op sijnen hals haelt met quaet te spreken door dronckenschap, ofte de dronckaerts te vergeselschappen.
 
30 l By den genen, die by den wijn 60 vertoeven: by den genen, die komen om 61 gemengden dranck na te soecken.
l Iesa. 5.11, 22.
60 D. Lange blijven sitten, sonder van het drincken een eynde te konnen maken.
61 Hebr. menginge, D. gemengden wijn. Siet bov. 9. op vers 2.
 
31 En 62 siet den wijn niet aen als hy hem root vertoont; als hy in den beker sijne 63 verwe geeft, [als] hy 64 recht op gaet:
62 T.w. met eene onmatige begeerte.
63 Hebr. ooge. Siet Num. 11. op vers 7.
64 Hebr. in, ofte, met richticheden gaet, ofte, sich doet gaen, D. als hy sich inden beker beweecht, ende door sijne kracht, als met sandekens opspringt, ende recht om hooge stijgt. And. recht ingaet.
 
32 [In] sijn eynde sal hy als een slange bijten, ende steken als een 65 adder.
65 And. Basilisck.
 
33 Uwe oogen sullen nae 66 vreemde vrouwen sien; ende u herte sal 67 verkeertheden spreken.
66 D. die uwe niet en zijn. Siet bov. 2. op vers 16.
67 D. alle dingen, dewelcke dienen om uwen wellust te versadigen; ofte ydele, lichtveerdige, ende onnutte propoosten, ofte redenen, die haet, nijt, ende twist verwecken.
 
34 Ende 68 ghy sult zijn, 69 gelijck een die in’t 70 herte van de zee slaept; ende gelijck een 71 die in’t opperste van de mast slaept.
68 T.w. die u met den dranck overlaedt.
69 T.w. om dat u hooft sal ontstelt zijn door de dampen des drancks uyt de mage rijsende, gelijck de zee door de winden, die over de selve waeyen.
70 D. in’t midden der zee. siet Exod. 15. op vers 8. De verklaringe is Exod. 14.22, 29. alsoo het herte des hemels, Deut. 4.11, etc. siet aldaer de aenteeck.
71 T.w. als inde meersse. Verstaet, eenen die in groot perijckel is van in eenich swaer ongeluck te vallen.
 
35 72 Men heeft my geslagen, [sult ghy seggen] ick en ben niet sieck geweest: men heeft my gebeuckt, ick en hebb’et niet gevoelt: wanneer sal ick 73 opwaken? ick sal 74 hem noch meer soecken.
72 Dit zijn de woorden, die Salomo den dronckaerts toe-eygent, kortelick te kennen gevende, datse sonder gevoelen zijn, niet alleen des lichaems, om datse de slagen niet en gevoelen, maer oock des geestes, om datse den dranck nauwelicks uytgeslapen hebbende, terstond weder daer aen willen.
73 T.w. van den wijn.
74 T.w. den wijn.

Einde Spreuken 23