Op deze pagina kunt u de Statenvertaling raadplegen in de editie van 1637 en/of 1657. De edities 1637, 1657 en de GBS-editie kunnen naar keuze parallel worden weergegeven. (Bij parallelweergave worden bij een vers eerst de kanttekeningen met verwijsteksten getoond, daarna de verklarende kanttekeningen.)
| Iosia is godtvruchtich, vers 1, etc. roept alle afgoderye uyt, 4. repareert den Tempel, 8. De Over-priester Hilkia vint het Wet-boeck in den Tempel, 14. De Coninck laet daer over den Heere door de Prophetesse Hulda vragen, 20. die propheteert dat het Coninckrijcke Iuda t’ondergaen soude, 23. maer niet in ’t leven van Iosia, 26. die daer over de gemeynte doet versamelen, ende het Wet-boeck lesen, vernieuwende het verbondt met Godt, 29. |
| |
| 1 1 IOsia was 2 acht jaren out, doe hy Coninck wert, ende regeerde een-en-dertich jaer te Ierusalem. |
| 1 Siet breedere verklaringe deses capittels, 2.Reg. cap. 22. ende 23. alwaer dese historie eerst beschreven is. |
| 2 Hebr. een soon van acht jaren. siet Gen. 5. op vers 32. |
| |
| 2 Ende hy dede wat recht was inde oogen des HEEREN, ende 3 wandelde inde wegen sijns vaders Davids, ende en 4 weeck niet af ter rechter, noch ter slincker hant. |
| 3 Siet 1.Reg. 15. op vers 26. |
| 4 D. en verliet den rechten wech niet op eenigerley maniere. Siet Deuter. 5. op vers 32. |
| |
| 3 Want in het achtste jaer sijner regeringe, doe hy noch 5 een jongelinck was, begon hy den Godt sijns vaders Davids te 6 soecken: ende in het 7 twaelfste jaer begon hy Iuda, ende Ierusalem a van de hoochten, ende de bosschen, ende de gesnedene, ende de gegotene beelden, te reynigen: |
| 5 T.w. van 16 jaren out. |
| 6 Siet bov. 15. op vers 2. |
| 7 T.w. sijner regeringe, doe hy twintich jaer out was. |
| a 1.Reg. 13.2. |
| |
| 4 Ende men brack 8 voor sijn aengesicht af, de altaren 9 der Baalim; ende de 10 sonne-beelden, die om hooge boven 11 deselve waren, hieuw hy af: de 12 bosschen oock, ende de gesnedene, ende gegotene beelden verbrack, ende vergruysde, ende 13 stroyde hy op de graven der gener die hen geoffert hadden. |
| 8 Dat is, door sijn bevel, in sijne tegenwoordicheyt daer hy ’t aensach. |
| 9 Siet Iud. 2. op vers 11. |
| 10 Siet van dese, Levit. 26. op vers 30. |
| 11 T.w. altaren, over de welcke sy om hooge waren gestelt. |
| 12 D. beelden des boschs. alsoo vers 7. |
| 13 Siet 2.Reg. 23. op vers 6. |
| |
| 5 Ende 14 de beenderen der Priesteren, verbrandde hy op 15 hare altaren: ende hy reynichde Iuda, ende Ierusalem. |
| 14 Vergel. dit met 2.Reg. 23.20. ende d’aenteeckeninge daer op. |
| 15 T.w. der beelden, ende dat tot meerder verfoeyinge, ende ontreyninge harer altaren, zijnde die dingen voor onreyn geacht, de welcke van doode lichamen, ofte beenderen aengeroert waren. Vergel. 2.Reg. 23. vers 20. |
| |
| 6 Daer toe in de steden Manasses, ende Ephraims, ende Simeons, ja tot Naphtali toe, 16 in hare woeste plaetsen rontom, |
| 16 D. in ’t lant van Israel, dat verwoest was, door de vervoeringe der tien stammen in Assyrien. And. met hare bijlen, ofte, houw-messen, ofte, hameren, ofte, spaden, ofte, schuppen, te weten, daermede sy de afgodische bosschen, beelden, altaren, huysen, hoochten, etc. uytroeyden, ende afwierpen. Het Hebreeusch woort, het welcke hier gebruyckt wort, is Ezech. 26.9. gevonden voor instrumenten, daer mede yet afgeworpen, verdelgt, ende uytgeroeyt wort. |
| |
| 7 Brack hy oock de altaren af, ende de bosschen, ende de gesnedene beelden 17 stampte hy, [die] vergruysende, ende alle de Sonne-beelden hieuw hy af in het gantsche lant Israëls: daer na keerde hy weder nae Ierusalem. |
| 17 D. hy stietse soo, als ofse in eenen mortier, ofte door eenich meulenwerck waren verbrijselt geweest. Vergel. Deut. 9.21. |
| |
| 8 In b het achtiende jaer nu sijner regeeringe, als hy het lant, ende het 18 Huys 19 gereynicht hadde, sondt hy Saphan den sone van Azalia, ende Maaseia den 20 Oversten der stadt, ende Ioha den sone van Ioahaz den Cancelier, 21 om het Huys des HEEREN sijnes Godts te verbeteren. |
| b 2.Reg. 22.3. |
| 18 T.w. Godes, dat is, den Tempel. |
| 19 Te weten, vande vuylicheden, ende smetten der afgoderye. |
| 20 Vergel. 1.Reg. 22.26. ende 2.Reg. 23.8. |
| 21 Verstaet, dat hy dese gesonden heeft tot den Hoogen priester Hilkia, op dat hy de collecten soude opnemen, ende leveren, ende de selve laten besteden tot de reparatie, ende vermakinge des Tempels, 2.Reg. 22.4. Siet een gelijck exempel in Ioas, bov. 24.4, etc. |
| |
| 9 Ende sy quamen 22 tot Hilkia den 23 Hoogen-priester, ende 24 sy gaven het gelt dat ten Huyse Godts gebracht was, ’twelck de Leviten, die den 25 dorpel bewaerden, vergadert hadden uyt de hant 26 Manasses, ende Ephraims, ende uyt 27 het gantsch overblijfsel Israëls, ende uyt gantsch Iuda, ende Benjamin, ende te Ierusalem weder-gekomen 28 waren. |
| 22 T.w. om het bevel des Conincks hem aen te dienen, rakende de voorgemelte vermakinge des Tempels, ende het opbrengen des gelts, daer toe dienende. |
| 23 Hebr. den grooten Priester. |
| 24 N. Hilkia, ende sijne metgesellen. Sy gavent inde hant der Versorgers, ofte bestelde over de wercklieden, ond. vers 17. |
| 25 N. des Tempels. And. de vaten. |
| 26 D. der Manassiten, ende Ephraimiten. |
| 27 T.w. dat onder het gebiet des Conincks van Iuda stont, ofte hem toegedaen was. Siet bov. 21. op vers 2. |
| 28 N. de Leviten, die ’t gelt vergadert hadden. |
| |
| 10 29 Sy nu gaven ’t in de hant 30 der Versorgers van het werck, die bestelt waren over het Huys des HEEREN: ende [dese] gaven dat den genen, die het werck deden, die arbeydeden aen het Huys des HEEREN, om het Huys te 31 vermaken, ende te verbeteren. |
| 29 Naeml. Hilkia, ende sijne medehelpers, als in de aenteeck. van het begin des voorgaenden vers Vergel. oock het eynde van het volg. 16. vers, ende vers 17. |
| 30 Verstaet, schaffers, voogden, voortdrijvers, die sorge droegen, dat het werck wel gedaen wierde, onderscheyden van de gene, die met hare hant het werck selve deden. Siet 2.Reg. 22. op vers 5. |
| 31 And. te ondersoecken, ofte, te besichtigen: Te weten, om te vernemen, waer het eenige beteringe, ofte vermakinge van doen hadde. |
| |
| 11 c Want sy gaven ’t den Werck-meesters, ende den Bouw-lieden, om 32 gehouwene steenen te koopen, ende hout tot de 33 t’samen-voegingen: ende om de 34 huysen te solderen, die 35 de Coningen van Iuda verdorven hadden. |
| c 2.Reg. 22.6. |
| 32 Siet 2.Reg. 22. op vers 6. |
| 33 Verst. de balcken, door de welcke de wanden, ofte de mueren aen elckanderen t’samen gevoecht, ende gehecht worden. |
| 34 Verstaet de kameren, die aen den Tempel waren voor de Priesteren, ende de Leviten. |
| 35 Te weten, de afgodische Coningen, als Achaz, Manasses, ende Amon. |
| |
| 12 Ende die mannen handelden 36 trouwelick in dit werck: ende de 37 Bestelde over de selve waren Iahath, ende Obadja, Leviten van de kinderen Merari, mitsgaders Zacharia, ende Mesullam, van de kinderen der Kohathiten, om het werck voort te drijven: 38 ende die Leviten waren alle verstandich op instrumenten van musijcke. |
| 36 Hebr. in waerheyt, ofte, trouwe. Alsoo 2.Reg. 12.15. ende 22.7. |
| 37 Te weten, der Versorgers, van de welcke gesproken is, vers 10. |
| 38 Ofte, mitsgaders een yeder der Leviten, die verstandich was op musicale instrumenten. |
| |
| 13 Sy waren oock over de last-dragers, ende de voort-drijvers van allen, die in 39 eenich werck arbeydeden: want uyt de Leviten waren schrijvers, ende 40 Amptlieden, ende poortiers. |
| 39 Hebr. in dienst, ende dienst. dat is, in elcken dienst, ofte werck. Siet Genes. 7. op vers 2. |
| 40 Genaemt bov. vers 10. Versorgers. Siet daer de aenteeck. |
| |
| 14 Ende als sy het gelt uyt-namen, dat in het Huys des HEEREN gebracht was, vondt de Priester Hilkia 41 het Wet-boeck des HEEREN, [gegeven] door de hant Mose. |
| 41 T.w. het originale Wet-boeck, van Mose selve geschreven, ende nagelaten. Siet 2.Reg. 22. op vers 8. |
| |
| 15 Ende Hilkia 42 antwoordde, ende seyde tot Saphan den Schrijver: Ick hebbe het Wet-boeck gevonden in het Huys des HEEREN: ende Hilkia gaf Saphan dat boeck. |
| 42 D. ving aen te spreken. Siet Iudic. 18. op vers 14. |
| |
| 16 Ende Saphan droech dat boeck tot den Coninck: daer beneven bracht hy noch den Coninck 43 bescheyt weder, seggende; 44 Al wat inde hant uwer knechten gegeven is, dat doen sy: |
| 43 Hebr. woort. dat is, bescheyt, rapport, antwoorde van het gene de Coninck gelast hadde, bov. vers 8. |
| 44 D. al dat den Leviten belast, ende hare sorge overgegeven is. |
| |
| 17 Ende sy hebben het gelt te samen 45 gestortt, dat inden Huyse des HEEREN gevonden is, ende hebben’t gegeven inde hant der Bestelden, ende inde hant der gener, die het werck 46 maeckten. |
| 45 Hebr. gegoten, ofte, gesmolten. Siet 2.Reg. 22. op vers 9. |
| 46 Ofte, deden, dat is, den arbeyts - lieden, ofte werck-lieden. |
| |
| 18 Voorder gaf Saphan de Schrijver den Coninck te kennen, seggende; Hilkia de Priester heeft my een boeck gegeven: ende Saphan las daer in voor het aengesicht des Conincks. |
| 19 Het geschiedde nu, als de Coninck de woorden der Wet hoorde, dat 47 hy sijne kleederen scheurde. |
| 47 Siet 2.Reg. 22. de aenteeck. op vers 11. |
| |
| 20 Ende de Coninck geboodt Hilkia, ende Ahikam den sone Saphans, ende 48 Abdon den sone van Micha, ende Saphan den Schrijver, ende Hasaia den knecht des Conincks, seggende; |
| 48 Die oock Achbor genaemt wort, 2.Reg. 22.12. |
| |
| 21 Gaet henen, vraget den HEERE voor my, ende voor 49 het overgeblevene in Israël, ende in Iuda, over de woorden deses boecks, dat gevonden is: want de grimmicheyt des HEEREN is groot, die over ons 50 uytgegoten is, omdat onse Vaders niet en hebben gehouden het woort des HEEREN, om te doen nae al ’t gene, dat in dat boeck geschreven is. |
| 49 Te weten, die van den vyanden niet en waren vermoort geweest, ofte gevanckelick wech gevoert. |
| 50 Ende dat met heftigen brant, ende aenstekinge, want 2.Reg. 22.13. staet voor uytgegoten het woort aengesteken. |
| |
| 22 Doe ginck Hilkia henen, ende die 51 des Conincks waren, tot de Prophetesse Hulda de huysvrouwe Sallums, des soons 52 Tokhats, des soons Hasra, des 53 kleeder-bewaerders; sy nu woonde te Ierusalem in het 54 tweede deel, ende sy spraken 55 sulcks tot haer. |
| 51 T.w. dienaren, welcker namen siet bov. vers 20. |
| 52 Oock genaemt Tikva, de sone van Harhas. 2.Reg. 22. vers 14. |
| 53 Verst. dit van de kleederen des heylichdoms, die desen Sallum in bewaringe gegeven waren. |
| 54 T.w. der stadt. Siet 2.Reg. 20. op vers 4. andere verstaen dese plaetse van een Collegie der Propheten. Siet 2.Reg. 22. de aenteeck. op vers 14. |
| 55 Hebr. nae sulcks: dat is, nae het gene, dat de Coninck hen geboden hadde. |
| |
| 23 Ende sy seyde tot hen; Soo seyt de HEERE de Godt Israëls: Segget den man, die ulieden tot my gesonden heeft, |
| 24 Soo seyt de HEERE: Siet ick sal 56 quaet over dese plaetse, ende over hare inwoonderen brengen: alle de vloecken, die geschreven zijn in het boeck, 57 datmen voor het aengesicht des Conincks van Iuda gelesen heeft. |
| 56 Verstaet den inval der Babiloniers in’t lant van Iuda, de belegeringe der stadt Ierusalems, den hongers-noot, de vermoordinge der inwoonderen, de verstooringe des Tempels, de gevanckenisse, ende wech-voeringe des volcks nae Babel, ende eyndelijck den onderganck der stadt, ende verderf des geheelen lants. |
| 57 Hebr. datse voor het aengesichte des Conincks, etc. gelesen hebben. Siet Iob 4. op vers 19. |
| |
| 25 Daerom dat sy 58 my verlaten, ende andere Goden geroockt hebben, op dat sy my tot toorn verweckten met alle 59 wercken harer handen; so sal mijne grimmicheyt uytgegoten worden tegen dese plaetse, ende niet uytgebluscht worden. |
| 58 Siet bov. 12. op vers 1. |
| 59 D. afgoden, ende beelden. Siet 2.Reg. 22. op vers 17. |
| |
| 26 Maer tot den Coninck van Iuda, die ulieden gesonden heeft, om den HEERE te vragen, tot hem sult ghy alsoo seggen: Soo seyt de HEERE de Godt Israëls; Aengaende de woorden, 60 die ghy hebt gehoort: |
| 60 T.w. uyt het lesen des Wet-boecks, inhoudende seer sware dreygementen, uytgesproken tegen de overtreders der wet. Siet 2.Reg. 22. op vers 18. |
| |
| 27 Om dat u herte 61 weeck geworden is, ende ghy u voor het aengesichte Godts vernedert hebt, als ghy sijne woorden hoordet tegen dese plaetse, ende tegen hare in woonders, ende hebt u vernedert voor mijn aengesichte, ende uwe kleederen gescheurt, ende geweent voor mijn aengesichte; so hebbe ick [u] oock verhoort, spreeckt de HEERE: |
| 61 Het Hebr. woort van het herte des menschen geseyt zijnde, beteeckent meest eene swackheyt, slapheyt, ende vervallinge des selven, dewelcke komt uyt vreese; gelijck af te nemen is, uyt Deuter. 20.3, 8. 2.Reg. cap. 22.19. 2.Chron. 13.7. Ies. 7.4. Ier. 51.46. |
| |
| 28 Siet, ick sal u versamelen tot uwe vaderen, ende ghy sult 62 met vrede in u 63 graf versamelt worden, ende uwe oogen en sullen al dat quaet niet sien, dat ick over dese plaetse, ende over hare inwoonders brengen sal: Ende sy brachten den Coninck dese antwoorde weder. |
| 62 D. alsoo, dattet quaet het welck over dese stadt, ende dit lant komen sal, niet by uwen leven geschieden en sal: maer wel by het leven van uwe kinderen. Siet hier van breeder 2.Reg. 22. op vers 20. Daerenboven is hy oock binnen Ierusalem in sijn graf met alle ceremonien vredelick begraven. vergelijckt Ier. 34.5. |
| 63 Hebr. in uwe graven. Dat is, in een uwer graven. Siet Gen. 19. op vers 29. ende vergel. ond. 35. vers 24. |
| |
| 29 d Doe sondt de Coninck henen, ende versamelde alle 64 Outste van Iuda ende Ierusalem. |
| d 2.Reg. 23.1. |
| 64 Siet 2.Reg. 23. op vers 1. |
| |
| 30 Ende de Coninck ginck op in het Huys des HEEREN, ende alle de mannen van Iuda, ende de inwoonders van Ierusalem, mitsgaders de Priesters, ende de Leviten, ende al het volck, vanden grooten totten kleynen toe: ende 65 men las voor haren ooren alle de woorden des Boecks des verbondts, dat in het Huys des HEEREN gevonden was. |
| 65 Ofte, hy las. namelick de Coninck, doch verstaet, dat hy yemant heeft doen lesen, als yemant van den Priesteren, ofte Leviten. |
| |
| 31 Ende de Coninck stont in sijne 66 stant-plaetse, ende e maeckte een verbont voor des HEEREN aengesicht, om den HEERE na te wandelen, ende om sijne geboden, ende sijne 67 getuygenissen, ende sijne insettingen, 68 met sijn gantsch herte, ende met sijne gantsche ziele te onderhouden, doende de woorden des verbondts, die in dat selve boeck geschreven zijn. |
| 66 D. aen den pilaer, daer de Coninck sijnen stoel hadde, 2.Reg. 23.3. Siet van dese plaetse breeder in ’t selve boeck, cap. 11. op vers 14 |
| e Ios. 24.25. |
| 67 Siet 1.Reg. 2. op vers 3. |
| 68 Siet 1.Reg. 2. op vers 4. |
| |
| 32 Ende hy 69 dede alle, die te Ierusalem, ende in Benjamin gevonden werden, staen: ende de inwoonders van Ierusalem 70 deden nae het verbondt Godts, des Godts harer vaderen. |
| 69 Te weten, op dat sy alsoo overeynde staende met solemnelen eede beloven souden, dat sy den suyveren Godes-dienst, die hy nu opgericht hadde, souden onderhouden. ofte, hy dedese staen. Dat is, hy bevestichdese in het gemaeckte verbont. And. hy bevestichde [het] (Te weten, verbont) met alle, etc. |
| 70 T.w. ten aensien van den uyterlicken godes-dienst. |
| |
| 33 Iosia dan dede alle 71 grouwelen wech uyt alle landen, die der kinderen Israëls waren, ende 72 maeckte alle, die in Israël gevonden werden, te dienen, te dienen den HEERE haren Godt: 73 alle sijne dagen 74 en weecken sy niet af 75 van den HEERE den Godt harer vaderen na te volgen. |
| 71 D. alle Afgoden, beelden, hoochten, altaren, ende afgodisch tuych. |
| 72 Het Hebr. woort brengt mede, dat hyse eenichsins nootsaeckte totten suyveren Godesdienst. gelijckmen eenen knecht dwingt tot sijn werck. De sin is: dat hyse door sijne authoriteyt, ende Conincklijcke macht, heeft in order gehouden, verbiedende de afgoderye, ende bevelende datmen Godt niet en soude dienen, dan nae sijn woort. |
| 73 Vergel. Ios. 24.31. Iudic. 2.7. |
| 74 T.w. van den uyterlicken, suyveren Godes-dienst. Niet te min, dat het herte van den meerderen deel deses volcx niet oprecht en is geweest, blijckt soo wel uyt de menichvuldige bestraffingen der Propheten, de welcke ten dien tijden geleeft hebben, als uyt de sware oordeelen, ende plagen Godes, die na de doot Iosie over de Ioden gekomen zijn. |
| 75 Hebr. van achter den Heere. Siet 1.Reg. 9. op vers 6. |
