Op deze pagina kunt u de Statenvertaling raadplegen in de editie van 1637 en/of 1657. De edities 1637, 1657 en de GBS-editie kunnen naar keuze parallel worden weergegeven. (Bij parallelweergave worden bij een vers eerst de kanttekeningen met verwijsteksten getoond, daarna de verklarende kanttekeningen.)
| Hizkia wort Coninck over Iuda, vers 1, etc. is seer Godtvreesende, en vreest den Coninck van Assyrien niet, ende overwint de Philistijnen, 3. Salmanasser wint Samaria, ende Israel wort gevanckelick nae Assyrien gevoert, 9. Sanherib valt in’t lant van Iuda, ende Hizkia betaelt hem schattinge, 13. evenwel eyscht hy Ierusalem op, 17. Nabsake hitst het volck op, ende lastert Godt, 19. ’t welcke den Coninck aengeseyt wort, 37. |
| |
| 1 HEt geschiedde nu in het 1 derde jaer van Hosea den sone van Ela, den Coninck Israëls, a [dat] 2 Hizkia Coninck wert, de sone van Achaz Coninck van Iuda. |
| 1 T.w. der negen laetste jaren, daer van gesproken is, bov. 17.1. |
| a 2.Chron. 28.27. ende 29.1. |
| 2 Genoemt Ezekias, Matth. 1.9. |
| |
| 2 3 Vijf en twintich jaer was hy out, doe hy Coninck wert, ende hy regeerde negen en twintich jaer te Ierusalem, ende sijner moeder naem was 4 Abi, eene dochter van 5 Zacharia. |
| 3 Hebr. een sone van vijf en twintich jaer. |
| 4 Sy wort oock genoemt Abia, 2.Chro. 29.1. |
| 5 Sommige houden desen voor den Coninck Israels, daer van te sien is, bov. 14.29. |
| |
| 3 Ende hy dede dat recht was inde oogen des HEEREN: nae alles dat sijn vader David gedaen hadde. |
| 4 Hy b nam de hoochten wech, ende brack de opgerechtte beelden, ende roeyde de bosschen uyt: ende hy verbrijselde de 6 koperen slange, die Mose gemaeckt hadde; om dat de kinderen Israëls tot die dagen toe haer geroockt hadden; ende hy noemdese 7 Nehustan. |
| b 2.Chron. 31.1. |
| 6 Siet van dese Num. 21.8, 9, etc. |
| 7 D. koper-werck, ofte een stuck kopers, ofte, yet dat van koper is. Soo heeft de Coninck de koperen slange genaemt, om te toonen datter niet Goddelicks in haer en was, ende volgens geene reden, om de selve voor offerhanden, ende aenbiddingen Goddelicke eere te bewijsen. And. men noemdese, etc. dat is, het volck hadse, als haren afgodt, dien name gegeven. |
| |
| 5 Hy betrouwde op den HEERE den Godt Israëls: so dat na hem 8 sijns gelijcke niet en was onder alle Coningen van Iuda, nochte die voor hem geweest waren. |
| 8 T.w. in ’t reformeren, ende herstellen van den suyveren Godes-dienst; wel verstaende, terstont in den aenvanck sijner regeringe. Anders is dit te verstaen met uytneminge van David, ende Iosia: van David, dien hy gelijck gemaeckt wort, ende niet overtreffelicker, bov. vers 3. van Iosia, dien desen lof oock gegeven wort, dat voor, ende na hem geen Coninck sijns gelijcke zy geweest. ond. 23.25. |
| |
| 6 Want hy kleefde den HEERE aen, hy en weeck niet 9 van hem na te volgen, ende hy hielt sijne geboden, die de HEERE Mose geboden hadde. |
| 9 Hebr. van achter hem. Siet 1.Reg. 9. op vers 6. |
| |
| 7 So 10 was de HEERE met hem; over al, waer hy henen uyttrock, handelde hy kloeckelick: daertoe 11 viel hy af van den Coninck van Assyrien, dat hy hem 12 niet en diende. |
| 10 Siet Genes. 21. op vers 22. ende 26. op vers 25. ende Num. 14. op vers 9. |
| 11 Dit wort geseyt ten aensiene van sijn vader Achaz, die sich den Coninck van Assyrien onderworpen hadde, als een Leenman, ende Tributaris. Siet bov. 16.7. |
| 12 D. geen tribuyt, nochte schattinge en gaf. |
| |
| 8 Hy c sloech de 13 Philistijnen tot Gaza toe, ende hare lant-palen, 14 van den Wacht-toren af, tot de vaste steden toe. |
| c Iesa. 14.30. |
| 13 Die sijnen vader vele steden ende lants afgenomen hadden. siet 2.Chron. 28.18. |
| 14 D. over al, ende in verscheyden plaetsen. Siet bov. 17. op vers 9. |
| |
| 9 Het d geschiedde nu in ’t vierde jaer des Conincks Hizkia (het welcke was het 15 sevende jaer van Hosea den sone van Ela, den Coninck Israëls) dat Salmaneser de Coninck van Assyrien opquam tegen Samaria, ende belegerdese. |
| d 2.Reg. 17.3. |
| 15 Gerekent van het begin der negen jaren vermelt boven cap. 17.1. |
| |
| 10 Ende sy namense in e ten eynde van 16 drie jaren, in ’t seste jaer van Hizkia: ’t was het negende jaer van Hosea den Coninck Israëls, als Samaria ingenomen wert. |
| e 2.Reg. 17.6. |
| 16 T.w. der belegeringe. |
| |
| 11 Ende de Coninck van Assyrien voerde Israël wech nae Assyrien, ende dedese leyden in 17 Halah, ende in Habor by de riviere Gozan, ende in de steden der Meden. |
| 17 Siet van dese landen bov. 17. op vers 6. |
| |
| 12 Daerom dat sy de stemme des HEEREN hares Godts niet en waren gehoorsaem geweest, maer sijn verbondt overtreden hadden, [ende] al dat Mose de knecht des HEEREN geboden hadde, dat en haddense 18 niet gehoort, nochte gedaen. |
| 18 D. niet willen hooren. |
| |
| 13 Maer f in het veertiende jaer des Conincks Hizkia, quam Sanherib de Coninck van Assyrien op tegen alle vaste steden van Iuda; ende namse 19 in. |
| f 2.Chron. 32.1. Iesa. 36.1. |
| 19 T.w. eenige der selver. |
| |
| 14 Doe sondt Hizkia de Coninck van Iuda tot den Coninck van Assyrien nae 20 Lachis, seggende; Ick hebbe gesondicht, keert af van my, wat ghy my opleggen sult, sal ick dragen: Doe leyde de Coninck van Assyrien Hizkia den Coninck van Iuda op, drie hondert 21 talenten silvers, ende dertich talenten gouts. |
| 20 Welcke stadt hy doe belegerde, ende bestreedt. |
| 21 Siet Exod. 25. op vers 39. |
| |
| 15 Also gaf Hizkia al het silver dat gevonden wert in het huys des HEEREN, ende inde schatten van het huys des Conincks. |
| 16 Te dier tijt 22 sneedt Hizkia [het gout] af vande deuren des Tempels des HEEREN, ende van de posten, die Hizkia de Coninck van Iuda hadde laten overtrecken, ende gaf 23 dat den Coninck van Assyrien. |
| 22 De sin is, dat hy de gulden platen heeft afgetrocken, met de welcke hy te vooren de deuren, ende posten des Tempels overtogen hadde, als hy den Tempel, die sijn vader toegesloten hadde, weder opende, 2.Chron. 29.3. |
| 23 Hebr. die. T.w. deuren, ende posten: dat is, het gout, daer mede die waren overtogen geweest. |
| |
| 17 Evenwel 24 sondt de Coninck van Assyrien Tartan, ende 25 Rabsaris, ende Rabsake, van Lachis tot den Coninck Hizkia met een swaer heyr nae Ierusalem: ende sy togen op, ende quamen nae Ierusalem: Ende als sy optogen, ende gekomen waren, bleven sy staen by den 26 waterganck des 27 oppersten vyvers, welcke is by den 28 hoogen wech van 29 het velt des vollers. |
| 24 Sijn woort niet houdende, als hy het gelt ontfangen hadde. |
| 25 Het woort beteeckent de Overste Hovelinck, ofte, Camerlinck; gelijck het van eenige overgeset wort. |
| 26 Hier mede verstaen vele eenen waterloop buyten Ierusalem, in den welcken uyt eenen vyver, die daer by was, water afgelaten wert, daer in de vollers haer laken-tuych wiesschen. Vergel. Iesa. 7.3. |
| 27 Soo toegenaemt tot onderscheyt van den vyver geseyt de onderste, Ies. 22.9. |
| 28 Verst. eenen hoogen, ende gebaenden weg, die, nae eeniger gevoelen, met steenen geplaveyt was. |
| 29 Daer de vollers haer wollen-goet uytspreydden. |
| |
| 18 Ende sy riepen tot den Coninck, so ginck tot hen uyt 30 Eliakim de sone van Hilkia de Hof-meester, ende Sebna de 31 Schrijver, ende Ioah de sone Asaphs de 32 Kancelier. |
| 30 Siet van desen vroomen, ende godtvruchtigen Hof-meester, Iesa. 22.20, etc. Van sulck ampt siet 1.Reg. 4. op vers 6. Hebr. die over het huys was. |
| 31 And. Griffier, ofte Secretaris: T.w. des Conincks. Siet 1.Reg. 4. op vers 3. |
| 32 Hebr. Memorimaker. Alsoo oock vers 37. item 1.Reg. 4.3. Siet de aent. |
| |
| 19 Ende Rabsake seyde tot hem: Segget nu tot Hizkia; Soo seyt de groote Coninck, de Coninck van Assyrien: Wat vertrouwen is dit, daer mede ghy vertrouwt? |
| 20 Ghy segt, (doch het is 33 een woort der lippen,) Daer is raet, ende macht tot de oorloge: op wien vertrouwt ghy nu, dat ghy tegen my rebelleert? |
| 33 Dat is, ydel, vergeefs, vruchteloos, gantsch nietich, daer niet van worden, noch komen sal: ofte verstaet een woort dat slechts in de mont is, ende niet uyt het herte en komt; dat is, dat niet gemeynt en wort, nochte metter daet bevesticht sal worden. And. ghy spreeckt: maer ’t zijn niet dan woorden: raet, ende macht [zijn vereyscht] tot de oorloge. And. Ghy en segt maer een woort der lippen, maer [daer moet] raet, ende kracht ten oorlooge zijn. spottende alsoo met de gebeden ende vertroostingen, die Hizkia gebruyckte. |
| |
| 21 Siet nu vertrouwt ghy u op 34 dien gebrokenen riet-staf, op Egypten, op den welcken so yemant leent, so sal hy in sijne hant gaen, ende die doorbooren: alsoo is Pharao de Coninck van Egypten, allen den genen, die op hem vertrouwen. |
| 34 Ofte, gekroockten. Verst. door dese gelijckenisse eene hulpe, die swack, trouweloos, ende ongestadich is. Alsoo Ies. 36.6. Ezech. 29. versen 6, 7. |
| |
| 22 Maer so ghy tot my segget, Wy vertrouwen op den HEERE onsen Godt: is hy die niet, wiens hoochten, ende wiens altaren Hizkia wech genomen heeft, ende tot Iuda, ende tot Ierusalem geseyt heeft; Voor 35 desen altaer sult ghy u buygen te Ierusalem? |
| 35 T.w. desen eenigen: gelijcker staet 2.Chron. 32.12. D. voor geenen anderen. |
| |
| 23 Nu dan, 36 weddet doch met mijnen heere den Coninck van Assyrien: ende ick sal u twee duysent peerden geven, so ghy voor u de Ruyters daer op sult konnen geven. |
| 36 Ofte, stelt doch mijnen Heere, etc. borge. |
| |
| 24 Hoe soudet ghy dan het aengesicht eenes eenigen Vorsten, van den geringsten knechten mijns Heeren 37 afkeeren? maer ghy vertrouwt op Egypten, om de Wagenen, ende om de Ruyteren. |
| 37 D. wederstaen ende verdrijven. |
| |
| 25 Nu, ben ick sonder den HEERE opgetogen tegen dese plaetse, om die te verderven? de HEERE 38 heeft tot my geseyt; Treckt op tegen dat lant, ende verderft het. |
| 38 Dit spreeckt hy valschelick door vermetenheydt, om Godts volck verschrickt ende verbaest te maken. Hoewel het andersins door Godts verborgene voorsienicheyt geschiet is, het welck hem nochtans onbekent was. Siet ond. 19.25. Ies. 10.5, 6, 7. |
| |
| 26 Doe seyde Eliakim de sone van Hilkia, ende Sebna, ende Ioah tot Rabsake; Spreeckt doch tot uwen knechten op Syrisch, want wy 39 verstaen ’t [wel]: ende en spreeckt met ons niet op Iodisch voor de ooren des volcks, dat op den muer is. |
| 39 Hebr. want wy zijn hoorende: dat is, wy verstaen, ende kennen die tale wel. Siet Genes. 11. op vers 7. |
| |
| 27 Maer Rabsake seyde tot hen; Heeft mijn heere my tot uwen heere, ende tot u gesonden, om dese woorden te spreken? ist niet tot de mannen die op den muer sitten, 40 datse met u lieden haren dreck eten, ende hare pisse drincken sullen? |
| 40 D. datse gewaerschouwt souden worden, dat door eene strenge belegeringe haer grouwelicke elenden sullen over komen, ja selfs datse gedwongen sullen worden haren eygenen mist te eten, etc. om haren honger, ende dorst te versadigen, so sy haer niet en willen overgeven. |
| |
| 28 Also stont Rabsake, ende riep met 41 luyder stemme op Iodisch; ende hy sprack, ende seyde; Hooret het woort des Grooten Conincks, des Conincks van Assyrien; |
| 41 Hebr. groote stemme. |
| |
| 29 Soo seyt de Coninck: Dat Hizkia u niet en bedriege; want hy en sal u niet konnen redden uyt sijne hant. |
| 30 Daer toe dat Hizkia u niet en doe vertrouwen op den HEERE, seggende, De HEERE sal ons 42 sekerlick redden, ende dese stadt en sal niet inde hant des Conincks van Assyrien gegeven worden. |
| 42 Hebr. reddende redden. |
| |
| 31 En hooret nae Hizkia niet: want soo seyt de Coninck van Assyrien; Handelet met my door een 43 geschenck, ende komet tot my uyt, ende etet een yeder [van] sijnen wijnstock, ende een yeder [van] sijnen vijgeboom, ende drincket een yeder het water sijnes bornputs; |
| 43 Het Hebreeusch woort beteeckent eygentlick segeninge, maer het wort oock voor een geschenck genomen. Siet Gen. 33.11. met de aent. De sin is, dat hy den Ioden aenbiedt de vrede-handelinge, op datse sijn gewelt, ende harde belegeringe met het gevolch van dien, niet en souden hebben te verwachten. |
| |
| 32 Tot dat ick kome, ende hale u in een lant, als u lieder lant, een lant 44 van koorn, ende van most, een lant van broot, ende van wijngaerden, een lant van olijven, van olye, ende van honich; so sullet ghy leven, ende niet sterven: ende en hooret niet nae Hizkia; 45 want hy hitst u op, seggende, De HEERE sal ons redden. |
| 44 Verst. door dese dingen, alle tijdelicke goederen, daer mede Godt een lant segent. siet Exod. 3.8. Deut. 32. versen 13, 14. Iob 20.17. mitsgaders de aenteeck. |
| 45 And. als hy u verleyt, ofte, ophitst, ofte, overreedt. |
| |
| 33 Hebben de Goden der volckeren yeder sijn lant, 46 eenichsins gereddet, uyt de hant des Conincks van Assyrien? |
| 46 Hebr. reddende gereddet. |
| |
| 34 Waer zijn de Goden van 47 Hamath, ende van Arpad? Waer zijn de Goden van Sepharvaim, 48 Hena ende Ivva? Ia hebben sy Samaria uyt mijne hant gereddet? |
| 47 Siet van dese twee steden oock tsamen gevoecht Ier. 49.23. wy hebben hier de namen der steden, ende landen, die de Coninck van Assyrien ingenomen hadde. Siet bov. 17. op vers 24. ende Iesa. cap. 37.13. |
| 48 Dit houden sommige voor eygene namen van landen, (verg. bov. 17.31.) andere setten ’t aldus over: Hy heeftse wech gedreven, ende om-gekeert. Iesa. 36.19. werden dese woorden uytgelaten. |
| |
| 35 Welcke zijnse onder alle Goden der landen, die haer lant uyt mijne hant gereddet hebben; dat de HEERE Ierusalem uyt mijne hant redden soude? |
| 36 Doch het volck sweech stille, ende en antwoordde hem niet een woort: want het gebodt des Conincks was, seggende, Ghy en sult hem niet antwoorden. |
| 37 Doe quam Eliakim de sone van Hilkia de 49 Hofmeester, ende Sebna de Schrijver, ende Ioah de sone Asaphs de Kancelier tot Hizkia, met 50 gescheurde kleederen: ende sy gaven hem de woorden van Rabsake te kennen. |
| 49 Hebr. die over het huys was. Siet van dese bov. op vers 18. alsoo ond. 19.2. |
| 50 Siet Genes. 37. op vers 29. Hebr. gescheurde der kleederen. |
