Op deze pagina kunt u de Statenvertaling raadplegen in de editie van 1637 en/of 1657. De edities 1637, 1657 en de GBS-editie kunnen naar keuze parallel worden weergegeven. (Bij parallelweergave worden bij een vers eerst de kanttekeningen met verwijsteksten getoond, daarna de verklarende kanttekeningen.)
| Salomons houwelick met de dochter van Pharao, vers 1, etc. sijnen Godts-dienst, 2. de HEERE verschijnt hem in eenen droom, dien hy bidt om wijsheyt, 5. Hy verkrijchtse, met rijckdom, ende eere, 10. ende bewijst sijne wijsheyt door het oordeel gegeven over twee vrouwen, die om een kint twisteden, 16. |
| |
| 1 ENde Salomo verswagerde sich met Pharao den Coninck van Egypten: a ende 1 nam de dochter Pharaos, ende brachtse in de 2 stadt Davids, tot dat hy voleyndt soude hebben het bouwen van sijn huys, ende 3 het Huys des HEEREN, 4 ende de muer van Ierusalem rontom. |
| a 1.Reg. 7.8. |
| 1 N. ten wijve. |
| 2 Siet bov. cap. 2. vers 10. Hier hadde Salomo sijn Conincklicke woon-stede, uyt de welcke hy verhuyst is, als hy hem eene andere wooninge binnen Ierusalem gebouwt hadde. siet ond. cap. 7. vers 1. ende 8. |
| 3 Siet ond. cap. 6. verstaet een huys tot den uytwendigen Godes-dienst ge-eygent, in ’t welcke de Arke, die een teecken was van Godes tegenwoordicheyt, hare plaetse soude hebben, ende daer in Godt door sijnen geest, ende woort soude woonen. Hierom wort oock den Tempel, des Heeren wooninge genoemt, 2.Chron. 6.2. |
| 4 Siet ond. cap. 9. versen 15, 19. |
| |
| 2 5 Alleenlick offerde het volck op 6 de hoochten: want b geen huys den name des HEEREN gebouwt en was, tot die dagen toe. |
| 5 D. hoewel het wel toeginck in de regeringe Salomons, nochtans wasser dit gebreck tegen den wettelicken Godes-dienst, datmen op de hoochten, ende vreemde altaren offerde; ende niet alleen inde Tente der tsamenkomste, ende op den Altaer des Heeren. Oversulcks namen sy hen te groote vryheyt, noch andere plaetsen, ende Altaren verkiesende om den Heere offerhande te doen; het welcke hen uytdruckelick verboden was, Levit. 17.3, 4. waer tegen op andere tijden oock dickwijls gesondicht wert. Siet ond. 22.44. 2.Reg. 14.4. ende 2.Chron. 33.17. |
| 6 Wat dese geweest zijn, siet Levit. 26. op vers 30. hoewel daer gesproken wort van de hoochten, op de welcke men den afgoden offerde, maer hier van de gene, op de welcke men den Heere offerhande dede: alsoo 2.Chron. 33.17. |
| b Deut. 12.5. |
| |
| 3 Ende Salomo hadde den HEERE lief, wandelende 7 in de insettingen sijns vaders Davids: 8 alleenlick offerde hy, ende roockte op de hoochten. |
| 7 D. nae het voorschrift, ende bericht het welcke hy hem gegeven hadde, in sijn leven, ende insonderheyt recht voor sijne doot. |
| 8 D. hy volchde het gemeene misbruyck sijns volcks na: ende hoewel dit Godt enichsins door de vingeren sach, soo lange als de Tempel tot den uytwendigen Godes-dienst niet verordent en was nochtans en leestmen niet dat David dat gedaen heeft, die sonder twijfel by de Arke, ende op den Altaer Mosis geoffert heeft. Want dat hy offerhande gedaen heeft inde schuere van Aravna, geschiedde door Godts extraordinaer bevel, 2.Sam. 24.18. |
| |
| 4 Ende c de Coninck ginck nae 9 Gibeon, om aldaer te offeren, om dat die hoochte 10 groot was: duysent brand-offeren offerde Salomo op dien altaer. |
| c 2.Chron. 1.3. |
| 9 Eene Levitische stadt gelegen in de stamme Benjamins, Iosu. 9.3. ende 18.25. ende 21.17. alwaer de Tente der tsamenkomste was, met den Altaer die Bezaleel in de woestijne gemaeckt hadde, 2.Chron. 1.3, 5. om welcke oorsake men aldaer eenige hoochte gemaeckt hadde, op de welcke men offerde. Alsoo hadden sy oock eene hoochte te Ierusalem, alwaer de Arke des Heeren was, onder vers 15. ende 2.Chron. 1.4. |
| 10 D. van grooter achtinge, ende seer vermaert, om dat aldaer de Tente der t’samenkomste was, ende de brand-offer Altaer. |
| |
| 5 Te d Gibeon verscheen de HEERE Salomo 11 in eenen droom 12 des nachts: ende Godt seyde, Begeert wat ick u geven sal. |
| d 1.Reg. 9.2 |
| 11 Verst. niet eenen naturelicken, maer eenen Goddelicken droom, die hem vastelick in de memorie overbleef, met eene versekeringe, dat hy van Godt extraordinaerlick veroorsaeckt was: waer by quam een dadelick gevoelen van de sonderlinge wijsheyt, die Godt hem wonderbaerlick ingestort hadde. Vergel. Genes. 28. op vers 12. |
| 12 T.w. den selven nacht, na dat hy geoffert hadde. Vergel. 2.Chron. 1.7. |
| |
| 6 Ende Salomo seyde, Ghy hebt aen uwen knecht David mijnen vader groote weldadicheyt gedaen, gelijck als hy voor u aengesichte gewandelt heeft, 13 in waerheyt, ende in gerechticheyt, ende in oprechticheyt des herten met u: ende ghy hebt hem dese groote weldadicheyt gehouden, dat ghy hem gegeven hebt eenen sone sittende op sijnen throon, als ten desen dage. |
| 13 D. in’t gelooven, belijden, ende voorstaen van de ware leere, ende in’t volgen vande rechte vromicheyt ende deuchtsaemheyt des levens, soo wel in sijn persoon, als in sijn ampt: ende dit alles uyt eenen oprechten yver sonder geveynsdicheyt des geestes. |
| |
| 7 e Nu dan HEERE mijn Godt, ghy hebt uwen knecht Coninck gemaeckt in mijns vaders Davids plaetse: Ende ick ben een kleyn jongelinck, ick en weet niet 14 uyt te gaen, nochte in te gaen. |
| e 2.Chron. 1.8. |
| 14 Siet Deut. 31. op vers 2. |
| |
| 8 f Ende uw’ knecht is in’t midden uwes volcks, dat ghy verkoren hebt: een 15 groot volck, het welcke niet en kan getelt, nochte gerekent worden, van wegen de menichte. |
| f 2.Chron. 1.9. |
| 15 Ofte, menichvuldig. |
| |
| 9 Geeft dan uwen knecht een 16 verstandich herte, om u volck te richten, verstandelick onderscheydende tusschen goet, ende quaet: want wie soude dit u 17 swaer volck konnen richten? |
| 16 Hebr. een hoorende herte, dat is, dat wijsheyt vatten kan. Alsoo is hooren voor verstaen meermaels genomen. siet Genes. 11. op vers 7. ende de verclaringe hier ond. vers 11. |
| 17 D. veel in getale, ende groot van vermeugen. Vergel. Gen. 50.9. ende siet de aenteeck. |
| |
| 10 Die sake nu 18 was goet inde oogen des Heeren, dat Salomo dese sake begeert hadde. |
| 18 D. beviel den Heere wel. siet Gen. 19. op vers 8. |
| |
| 11 g Ende Godt seyde tot hem: Daerom dat ghy dese sake begeert hebt, ende niet begeert en hebt voor u 19 vele dagen, nochte voor u begeert en hebt rijckdom, nochte begeert en hebt de 20 ziele uwer vyanden: maer hebt begeert verstant voor u, 21 om gericht-saken te hooren. |
| g 2.Chron. 1.11. |
| 19 Alsoo ond. vers 13. alle uwe dagen, voor al u leven. Soo wort een lanck leven genaemt Verlenginge der dagen, ond. vers 14. item, vermenichvuldiginge der dagen, Iob 29.18, etc. |
| 20 D. haer leven, om hen van het selve te berooven. |
| 21 D. om te konnen onderscheyden tusschen goet ende quaet, recht, ende onrecht, als hy de geschillen soude hooren, die hem in’t gerichte souden voorgebracht worden. |
| |
| 12 Siet ick hebbe gedaen nae uwe woorden: h siet ick hebbe u 22 een wijs, ende verstandich herte gegeven, 23 dat uwes gelijck voor u niet geweest en is: ende uwes gelijck nae u niet opstaen en sal. |
| h Eccles. 1.16. |
| 22 2.Chron. 1.10, 12, wijsheyt ende wetenschap: verstaet hier door de wijsheyt, eene vaste ende grondige kennisse aller goddelicke, ende menschelicke rechten, nae de welcke een Coninck leven, ende regeren moet, om Godt te behagen, ende sijn volck te behouden. Wetenschap, ofte, verstandicheyt is de kloeckheyt des geestes, hem van Godt extraordinaerlick ingestort, om de wijsheyt recht te gebruycken, ende nae de rechten ofte wetten in’t werck te stellen. Vergel. Iob 12.12. ende 28.12. Prov. 1.2. |
| 23 Verstaet dit ten aensien. 1. van Coningen, Princen, ende Vorsten, onder de welcke hy in wijsheyt seer heeft uytgesteken. 2. van natuerlicke, politijke, ende burgerlicke dingen; welcker eygenschappen, werckingen, ende toevallen hy wonderlick getroffen heeft. 3. van de maniere also hy sijne groote wijsheyt gekregen heeft, te weten niet door menschelicke onderwijsinge, ende arbeyt, maer door Goddelicke ingevinge, ende des geestes verborgene aenblasinge. |
| |
| 13 i Selfs oock dat ghy niet begeert en hebt, hebbe ick u gegeven, beyde rijckdom ende eere: dat uwes gelijck niemant onder den Coningen 24 alle uwe dagen zijn en sal. |
| i Matth. 6.33. Ephes. 3.20. |
| 24 D. u leven lanck. |
| |
| 14 Ende so ghy in mijne wegen wandelen sult, onderhoudende mijne insettingen, ende mijne geboden, gelijck als u vader David gewandelt heeft: so sal ick oock uwe dagen verlengen. |
| 15 Ende Salomo waeckte op, ende siet, het was een droom: ende hy quam te Ierusalem, ende stont voor de 25 Arke des verbondts des HEEREN, ende 26 offerde brandofferen, ende bereydde danckofferen, ende maeckte een maeltijt allen sijnen 27 knechten. |
| 25 De welcke David in de Burcht Zions geset hadde, 2.Sam. 6.17. |
| 26 T.w. om Godt te dancken. 1. voor die vriendelicke verschijninge, in de welcke hy hem aengeboden heeft de keure, van yet aen hem te versoecken. 2. voor de milde belofte die hy hem daer gedaen hadde. 3. voor het gevoelen van de vervullinge der selver. 4. voor de geluckige bevestinge van sijn Coninckrijcke. |
| 27 Siet Genes. 20. op vers 8. |
| |
| 16 Doe quamen daer twee wijven die 28 hoeren waren, tot den Coninck: ende sy stonden voor sijn aengesicht. |
| 28 Siet van het Hebr. woort Iosu. 2. op vers 1. |
| |
| 17 Ende de eene vrouwe seyde, 29 Och mijn heer, ick, ende dese vrouwe woonen in een huys: ende ick hebbe by haer in dat huys gebaert. |
| 29 Alsoo ond. vers 26. Siet Genes. 43. op vers 20. |
| |
| 18 Het is nu geschiet op den derden dach na mijn baren, dat dese vrouwe oock gebaert heeft: ende wy waren t’samen, geen vreemde en was met ons inden huyse, behalven ons tween in den huyse. |
| 19 Ende deser vrouwen sone is snachts gestorven, om dat sy op hem 30 gelegen hadde. |
| 30 T.w. Alsoo datse haer kint in den slaep doot gedruckt hadde. |
| |
| 20 Ende sy stont ter middernacht op ende nam mijnen sonen van by my, als uwe dienstmaecht sliep, ende leyde hem in haren schoot, ende haren dooden sone leyde sy in mijnen schoot. |
| 21 Ende ick stont in den morgen op, om mijnen sone te soogen, ende siet, hy was doot: maer ick 31 lettede in den morgen op hem; ende siet, het en was mijn sone niet, dien ick gebaert hadde. |
| 31 Het Hebr. woort beteeckent dickwijls, yet seer neerstelick waernemen, ende aenmercken. Iob 37.14. Psal. 119.95. Ies. 43.18. |
| |
| 22 Doe seyde de andere vrouwe, Neen, maer die levendige is mijn sone: ende de doode is uwe sone; gene daerentegen seyde, Neen, maer de doode is uwe sone, ende de levendige is mijn sone; alsoo spraken sy voor het aengesichte des Conincks. |
| 23 Doe seyde de Coninck: Dese seyt, Dit is mijn sone die leeft, maer uw’ sone ist die doot is: ende die seyt, Neen, maer de doode is uwe sone, ende de levendige mijn sone. |
| 24 Voorder seyde de Coninck, 32 Haelt my een sweert: ende sy brachten een sweert voor het aengesicht des Conincks. |
| 32 Hebr. neemt my een sweert, D. nemende [brenget] my. siet van dese maniere van spreken, Genes. 12. op vers 15. |
| |
| 25 Ende de Coninck seyde, Doorsnijdt dat levende kint in tween: ende geeft de eene een helft, ende de andere een helft. |
| 26 Maer de vrouwe welckers sone de levendige was, sprack tot den Coninck, (want haer 33 ingewant ontstack over haren sone) ende seyde, Och mijn heere, Geeft haer dat levendige kint, ende en 34 doodt het geensins niet: dese daerentegen seyde, Het 35 en zy noch uwe nochmijne, doorsnijdt het. |
| 33 Verstaet hier door, de natuerlicke beweginge ende beroeringe, die een moederlick herte heeft, als sy haer kint siet in enich ongemack, ende noot, ofte perijckel van swaricheyt. Siet dese maniere van spreken Genes. 43. vers 30. ende de aenteeck. |
| 34 Hebr. doodende en doot het niet. alsoo in’t volgende vers. |
| 35 Hebr. oock mijne, oock uwe en zy het niet. |
| |
| 27 Doe antwoordde de Coninck, ende seyde, Geeft die het levendige kint, ende en doot het geensins niet: die is sijne moeder. |
| 28 Ende geheel Israël hoorde dat oordeel dat de Coninck geoordeelt hadde, ende vreesde voor het aengesichte des Conincks: want sy sagen dat de 36 wijsheyt Godts 37 in hem was, om recht te doen. |
| 36 D. een seer overtreffelicke, ende extraordinare wijsheyt, die hem van Godt gegeven was. |
| 37 Hebr. In’t midden van hem. siet Iob 20. op vers 14. |
