Op deze pagina kunt u de Statenvertaling raadplegen in de editie van 1637 en/of 1657. De edities 1637, 1657 en de GBS-editie kunnen naar keuze parallel worden weergegeven. (Bij parallelweergave worden bij een vers eerst de kanttekeningen met verwijsteksten getoond, daarna de verklarende kanttekeningen.)
| Rachel, onverduldich zijnde over hare onvruchtbaerheyt, geeft Iacob hare dienstmaecht Bilha, die hem baert Dan ende Naphtali, vers 1. etc. Van gelijcken Lea, stilstaende van baren, geeft Iacob hare dienstmaecht Zilpa, die hem baert Gad ende Aser, 9, etc. Ruben vindt Dudaim, ende Lea selve wort weder bevrucht, ende baert Issaschar, Zebulon, ende eene dochter Dina, 14 Ten laetsten baert oock Rachel Ioseph, 22. Als nu Iacob begeerde met sijn huysgesin nae sijn lant te trecken, houdt hem Laban met een nieuw verding van loon, 25. waer door Iacob, tegen Labans vermoeden, seer rijckelick van Godt wort gesegent, 37. |
| |
| 1 ALs nu Rachel sach, dat sy Iacob niet en baerde, so 1 benijdde Rachel hare suster: ende sy seyde tot Iacob; Geeft my kinderen, ofte indien niet, 2 so ben ick doodt. |
| 1 Of; sy wert jaloers. |
| 2 Dat is; so moet ick sterven van hertzeer. Woorden van menschelicke swackheyt, gesproten uyt onverduldicheyt. Siet dese maniere van spreken boven 20.3. |
| |
| 2 Doe ontstack Iacobs toorn tegen Rachel: ende hy seyde; 3 Ben ick dan in plaetse van Godt, die des 4 buycks vrucht van u geweert heeft? |
| 3 D. ben ick dan almachtich, dat ick u vruchtbaer maken kan? het is Godt alleen die kinderen geven can. siet 1.Sam. 2.5. Psalm 113.9. ende 127.3. Gelijcke woorden spreeckt Ioseph onder cap. 50. vers 19. |
| 4 Dat is; kinderen, Deut. 7.13. en 28.4. Psa. 132.11. Ies. 13.18. Soo wort oock Christus genoemt ten aensien van sijne menschelicke natuere. Luc. 1.42. |
| |
| 3 5 Ende sy seyde; Siet daer is mijne dienstmaecht Bilha, gaet tot haer in; dat sy 6 op mijne knien baere, ende ick oock uyt haer 7 gebouwt worde. |
| 5 Sy volcht liever het exempel van Sara, bov. cap. 16. vers 2. als het loffelick exempel van Isaac ende Rebecca. bov. cap. 25. vers 20. |
| 6 D. op dat ick de kinderen, die sy van u krijgt, in mijnen schoot ontfange, ende voor de mijne houde. Siet gelijcke maniere van spreken onder cap. 50. vers 23. |
| 7 Siet van dese maniere van spreken, bov. op vers 2. |
| |
| 4 So gaf sy hem hare dienstmaecht Bilha 8 tot een vrouwe: ende Iacob ginck tot haer in. |
| 8 Siet bov. 16.3. |
| |
| 5 Ende Bilha wert swanger, ende baerde Iacob eenen sone. |
| 6 Doe seyde Rachel; 9 Godt heeft my gericht, ende oock mijne stemme verhoort, ende heeft my eenen sone gegeven: daerom noemdese sijnen name, 10 Dan. |
| 9 D. hy heeft mijne sake tot mijnen voordeele gewesen. Siet boven cap. 15. vers 14. |
| 10 D. Die eene sake voert, recht wijst ofte gerichte oeffent. |
| |
| 7 Ende Bilha Rachels dienstmaecht wert weder bevrucht, ende baerde Iacob den tweeden sone. |
| 8 Doe seyde Rachel; Ick hebbe 11 worstelingen Godes met mijne suster geworstelt, oock hebbe ick de overhant gehadt: ende sy noemde sijnen name 12 Naphthali. |
| 11 D. seer groote, sware, uytnemende. Siet boven cap. 13. op het vers 10. De sin is: Ick ende mijne suster hebben (om soo te seggen) tegen malkanderen gekampt ende gestreden, om kinderen te krijgen. Ende het is my gegaen nae mijnen wensch boven het vermoeden van mijne Suster: ofte worstelingen Godes, D. met gebeden tot Godt, met welcke ick tegen mijn suster geworstelt, ende door sijn genade overwonnen hebbe. |
| 12 Dat is; Mijne worstelinge. |
| |
| 9 Doe nu Lea sach, dat sy ophieldt van baren, 13 nam sy oock hare dienstmaecht Zilpa, ende gaf die Iacob tot eene vrouwe. |
| 13 Uyt eenen menschelicken strijt haer niet vernoegende met den voorgaenden segen. |
| |
| 10 Ende Zilpa, Leas dienstmaecht, baerde Iacob eenen sone. |
| 11 Doe seyde Lea; 14 Daer komt eenen hoop: ende sy noemde sijnen name 15 Gad. |
| 14 Ofte, daer is een hoop gekomen. Dat is; dese soon gevoecht by de voorgaende, sal eenen hoop, ofte bende volcx maken. In ’t Hebr. is een woort, het welcke uyt twee t’samen gevoecht is, als ofmen seyde, Hoop-komt. |
| 15 Dat is; Hoop, Schare, Bende. |
| |
| 12 Daerna baerde Zilpa, Leas dienstmaecht, Iacob den tweeden sone. |
| 13 Doe seyde Lea; 16 Tot mijn geluck; want de 17 dochters sullen my geluckich achten: ende sy noemde sijnen name, 18 Aser. |
| 16 Ofte, Met mijn geluck; verstaet, wort my noch dese soon geboren. |
| 17 Verstaet de vrouwen in ’t gemeyn. |
| 18 Dat is; Geluckich, ofte Die geluckich maeckt, ofte geluck toebrengt. |
| |
| 14 Ende Ruben ginck inde dagen des tarwen oogstes, ende hy vondt 19 Dudaim in’t velt, ende hy bragtse tot sijne moeder Lea: doe seyde Rachel tot Lea; Geeft my doch van uwes soons Dudaim. |
| 19 Dit woort beteeckent eenige lieflicke vruchten ofte bloemen seer aengenaem van reucke, verwe ende smake: hoedanige by ons plegen genoemt te worden Minnebloemen, ofte Liefappelen. Het woort en wort nieuwers meer gevonden dan hier, ende Cant. 7.13. |
| |
| 15 Ende sy seyde tot haer; Ist weynich dat ghy mijnen man genomen hebt, dat ghy oock mijnes soons Dudaim nemen sult? doe seyde Rachel; Daerom sal hy desen nacht voor uwes soons Dudaim by u liggen. |
| 16 Als nu Iacob des avonts uyt het velt quam, ginck Lea uyt hem te gemoete, ende seyde; Ghy sult tot my in komen; want ick hebbe u 20 om loon sekerlick gehuert voor mijnes soons Dudaim: ende hy lach de selve nacht by haer. |
| 20 Hebr. Ick hebbe u om loon huerende om loon gehuert. Dat is; vastelick, sekerlick, uytdruckelick. And. om bedongen ofte bestemden loon hebbe ick u gehuert. |
| |
| 17 Ende Godt 21 verhoorde Lea: ende sy wert bevrucht, ende baerde Iacob den vijfden sone. |
| 21 Uyt genade; niet tegenstaende hare menschelicke swackheyt ende gebreckelickheyt. |
| |
| 18 Doe seyde Lea; Godt 22 heeft mijnen loon gegeven; na dat ick mijne dientmaecht mijnen man gegeven hebbe: ende sy noemde sijnen name, 23 Issaschar. |
| 22 D. Ick houde my genoechsaem beloont voor mijns soons Dudaim, dewijle my Godt, na dat ick uyt mijne dienstmaecht kinderen gekregen hebbe, noch daerenboven buyten mijne verwachtinge uyt mijnen eygenen lijve desen sone gegeven heeft. voor de woorden na dat, hebben andere om dat. |
| 23 Hebr. Ischsachar. D. daer is een loon. |
| |
| 19 Ende Lea wert wederom bevrucht, ende sy baerde Iacob den sesten sone. |
| 20 Ende Lea seyde; Godt heeft my, my [heeft hy] 24 begiftet met eene goede gifte, ditmael sal mijn man my bywoonen; want ick hebbe hem ses sonen gebaert: ende sy noemde sijnen name, 25 Zebulon. |
| 24 Het Hebreeusch woort met het volgende, gifte, en wort inde H. Schrifture nieuwers meer dan hier gevonden. Het meeste gevoelen is, datse eene bysondere ende treffelicke gifte beteeckenen. |
| 25 Hebr. Zebulun. Dat is; Wooninge, ofte, Bywooninge. |
| |
| 21 Ende sy baerde daer na eene dochter: ende sy noemde haren name 26 Dina. |
| 26 D. Rechtshandel, ofte, Gerichte. |
| |
| 22 27 Godt dachte oock aen Rachel: ende Godt verhoordese, ende 28 opende hare baermoeder. |
| 27 Siet bov. cap. 8. op vers 1. |
| 28 Siet bov. cap. 20 op het vers 18. |
| |
| 23 Ende sy wert bevrucht, ende baerde eenen sone: ende sy seyde; Godt heeft mijne 29 smaetheyt 30 wechgenomen. |
| 29 Die te dier tijt was inde onvruchtbaerheyt, 1.Sam. 1.6. Ies. 4.1. Luc. 1.21. ende dat meest om 2. redenen. 1. Om dat de onvruchtbare vande belofte aen Abraham gedaen aengaende de vermenichvuldinge sijnes zaets scheenen uytgesloten te zijn. 2. Om datse waren buyten de hope, dewelcke sy anders hebben mochten, dat de Messias (die uyt den zade Abrahams voortkomen moeste) harer Nacomelingen een soude worden. |
| 30 Hebr. vergadert, ingetrocken, te rugge genomen. |
| |
| 24 Ende sy noemde sijnen name, 31 Ioseph, seggende: De HEERE voege my eenen anderen sone daer toe. |
| 31 Desenaem schijnt te sien op twee woorden, te weten, het voorgaende Wechnemen, ende dat hier staet, Toevoegen. |
| |
| 25 Ende het geschiedde, als Rachel Ioseph gebaert hadde, dat 32 Iacob tot Laban seyde; Laet my vertrecken, dat ick gae tot mijne plaetse, ende nae mijn lant. |
| 32 T.w. als de andere seven jaren sijnes dienstes omme waren, ende hy sijnen schoonvader niet meer schuldich en was. |
| |
| 26 Geeft mijne wijven, ende mijne kinderen, 33 om de welcke ick u gedient hebbe, dat ick vertrecke: want ghy weet mijnen dienst, 34 dien ick u gedient hebbe. |
| 33 Verstaet dit eygentlick ten aensien vande wijven. |
| 34 Te weten; den tijt van 14 jaren, met grooten arbeyt, ende trouwe. |
| |
| 27 Doe seyde Laban tot hem; So ick nu 35 genade gevonden hebbe in uwe oogen: ick hebbe waergenomen, dat de HEERE my om uwent wille gesegent heeft. |
| 35 Siet over dese maniere van spreken bov. 18. op vers 3. Het is eene afgebroken reden in sulcke aensprake gebruyckelick, diemen vervullen kan met dese woorden, So blijft doch by my, ende segt maer den loon, die ghy van my begeert. |
| |
| 28 Hy seyde dan; Noemt 36 my uytdruckelick uwen loon, 37 dien ick geven sal. |
| 36 Hebr. over, ofte, op my. Hy wil seggen, Legt my op sulcken loon, als ghy wilt. Het Hebreeusch woordeken beteeckent, doorsteken, doorbooren, hechten, vast setten, ende volgens uytdruckelick noemen. |
| 37 ofte, ende ick sal [hem] geven. |
| |
| 29 Doe seyde hy tot hem; Ghy weet 38 hoe ick u gedient hebbe, ende hoe u vee by my geweest is. |
| 38 Ofte, wat dienst ick u gedaen hebbe; ende wat uwe veroveringe, ofte verkrijginge by my geweest is: dat is; hoe wel ghy u by mijnen dienst bevonden hebt. |
| |
| 30 Want het weynige dat ghy 39 voor my gehadt hebt, dat is tot eene menichte 40 uytgebroken; ende de HEERE heeft u gesegent 41 by mijnen voet: nu dan, wanneer sal ick oock 42 wercken voor mijnen huyse? |
| 39 Dat is voor mijne komste. alsoo onder 32. vers 3. |
| 40 Siet vande eygenschap deses woorts. bov. 28. op vers 14. |
| 41 D. na dat ick uwe saken beleyt ende beloopen hebbe: ofte, met dat ick mijnen voet in uwen huyse gestelt hebbe. |
| 42 Ofte, wat doen voor mijn huysgesin. |
| |
| 31 Ende hy seyde; Wat sal ick u geven? doe seyde Iacob; Ghy en sult my niet 43 met allen geven, indien ghy my dese sake doen sult, 44 ick sal wederom uwe cudde weyden, [ende] bewaren. |
| 43 T.w. geenen loon van u geset, maer dat Godes voorsichticheyt my gunnen ende toeschicken sal. |
| 44 Hebr. Ick sal weder keeren, ick sal weyden, etc. |
| |
| 32 Ick sal heden door uwe gantsche cudde gaen, daer van afsonderende al het 45 gespickelde, ende 46 gepleckte 47 vee, ende al het 48 bruyne vee onder de lammeren, ende het gepleckte, ende gespickelde onder de geyten: 49 ende sulcks sal mijn loon zijn. |
| 45 D. geteeckent met kleene stipkens. |
| 46 D. met grootere plecken ofte vlecken. |
| 47 Verstaet kleyn vee, als schapen, lammeren, geyten. |
| 48 Ofte, brantverwich. Het Hebreeusch woort komt van, brant, hitte, warmte. |
| 49 D. welcke uyt de eenverwige beesten, namelick de geheel witte, die ick weyden sal, gesprinckelt, ofte gepleckt, ofte bruyn sullen geworpen worden, sullen mijnen loon zijn. |
| |
| 33 50 So sal mijne gerechticheyt op den dach van 51 morgen met my betuygen, 52 als ghy komen sult over mijnen loon, voor u aengesicht: al wat niet gespickelt, ende gepleckt is onder de geyten, ende bruyn onder de lammeren, dat zy by my gestolen. |
| 50 D. wanneer ghy heden ofte morgen eens sult kommen besichtigen, wat my ten loone gevallen zy, so sal naecktelick ende onwedersprekelick blijcken, wat mijn rechtveerdich loon zy, ofte ter contrarie. |
| 51 D. in toekomende tijt. Soo is dit woort morgen dickwijls inde Heylige Schrifture genomen. als Exod. 13.14. Deut. 6.20. Ios. 4.6. Matth. 6.34. |
| 52 Anders als sy komen sal (te weten de gerechticheyt) om mijnen loon. |
| |
| 34 Doe seyde Laban; Siet: Och ja, het zy nae uwen woorde. |
| 35 Ende 53 hy sonderde af ten selven dage 54 de gesprenckelde ende gepleckte bocken, ende alle de gespickelde ende gepleckte geyten, al daer wit aen was, ende al het bruyne onder de lammeren: ende hy gafse inde hant sijner sonen. |
| 53 T.w. Laban. |
| 54 T.w. aen de beenen met een ronde strepe inde gelijckenisse van een hant, nae d’ eygenschap van ’t woort. |
| |
| 36 Ende hy stelde 55 eenen wech van drye dagen tusschen hem, ende tusschen Iacob: ende Iacob weydde de overige cudde Labans. |
| 55 Ofte, drye dach reysen. D. de ruymte van drie dachreysen: verstaet tusschen de cudden van Labans sonen, ende d’andere die Iacob weydde. op dat de witte doch niet en souden met de gevleckte ofte bruyne eenichsins vermengt worden. |
| |
| 37 56 Doe nam sich Iacob 57 roeden van 58 groen popelier-hout, ende van haselaer, ende van castanien: ende hy schelde daer in witte strepen, ontblootende het witte, twelck aen die roeden was. |
| 56 Dit heeft Iacob gedaen door ingevinge ende regeringe van Godt. Siet ond. cap. 31. vers 9. Aldus heeft Godt voor Iacob gesorgt, op dat Laban hem niet ledich nae huys soude laten gaen. Siet onder cap. 31. vers 42. |
| 57 Ofte, stocken, ofte, garden. |
| 58 Ofte, versch. |
| |
| 38 Ende hy leyde dese roeden, die hy geschelt hadde inde goten, [ende] inde drinckbacken van ’t water, daer de cudde quam drincken, tegen over de cudde; ende 59 sy werden verhittet, als sy quamen om te drincken. |
| 59 D. verhittet zijnde ontfingen sy. |
| |
| 39 Als dan de cudde verhitt wert by de roeden, so lammerde de cudde 60 gesprenckelde, gespickelde, ende gepleckte. |
| 60 T.w. aen de beenen. als bov. vers 35. |
| |
| 40 Doe scheydde Iacob 61 de lammeren, ende hy wendde het gesichte der cudde op het gesprenckelde, ende al het bruyne onder Labans cudde, ende hy stelde sijne cudden alleen, ende 62 hy en settese niet by Labans cudde. |
| 61 T.w. die veel-verwich ofte bruyn waren. Dese liet hy voorgaen; d’ander liet hy volgen, op dat dese die in ’t gesichte souden hebben als sy rammelden. |
| 62 T.w. op datse door het aenschouwen der selver nieten souden hares gelijcke, dat is, een-verwige voortbrengen. |
| |
| 41 Ende het geschiedde, telckens als de cudde 63 der vroegelingen verhitt wert, so stelde Iacob de roeden voor de oogen der cudde inde goten; op dat sy hittich werden by de roeden. |
| 63 D. die in’t voorjaer geworpen werden, zijnde nae d’eygenschap van’t Hebr. woort vast, sterck, gebonden van lijve. |
| |
| 42 Maer als de cudde 64 spade hittich wert, so en stelde hyse niet: so dat de spadelingen Laban, ende de vroegelingen Iacob toequamen. |
| 64 D. in het najaer; die swack ende onsterc van lijve waren. |
| |
| 43 Ende die man 65 brack 66 gantsch seer uyt [in menichte], ende hy hadde vele cudden, ende dienstmaechden, ende dienstknechten, ende kemelen, ende eselen. |
| 65 Siet boven cap. 18. op vers 14. |
| 66 Hebr. seer seer. |
